سایت خاتون

سایت مطبخ خاتون

زیارت امیرالمومنین

دعایی برای رفع غم و اندوه

در كتاب «بلد الأمین» از حضرت رسول اکرم صلى اللّه علیه و آله روایت كرده:

هر كه هر روز ده بار این دعا را بخواند، حق تعالى‏ چهار هزار گناه كبیره او را بیامرزد

و وى را از سكرات مرگ و فشار قبر، و صد هزار هراس قیامت نجات دهد،

و از شرّ شیطان و سپاهیان او محفوظ گردد و قرضش ادا شود و اندوه و غمش برطرف گردد، دعا این است:

اَعْدَدْتُ لِكُلِّ هَوْلٍ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ وَ لِكُلِّ هَمٍّ وَ غَمٍّ ماشاءَ اللَّهُ

وَ لِكُلِّ نِعْمَةٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لِكُلِّ رَخآءٍ اَلشُّكْرُ لِلَّهِ

وَ لِكُلِّ اُعْجُوبَةٍ سُبْحانَ الِلَّهِ

وَ لِكُلِّ ذَنْبٍ اَسْتَغْفِرُ اللَّهَ

وَ لِكُلِّ مُصیبَةٍ اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ

وَ لِكُلِّ ضیقٍ حَسْبِىَ اللَّهُ

وَ لِكُلِّ قَضآءٍ وَ قَدَرٍ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ

وَ لِكُلِّ عَدُوٍّ اِعْتَصَمْتُ بِاللَّهِ

وَ لِكُلِّ طاعَةٍ وَ مَعْصِیَةٍ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللَّهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ.

آثار دهگانه قرائت سوره یس!

در میان مومنین مقرّب درگاه خداوند، از «سوره یس» سخن بسیار است و انسان با اندک توجّهی به بیانات پیامبر اکرم (صلی الله و علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) و بزرگان مکاشفه و سیر و سلوک، به این حقیقت پی می برد که سوره یس از موقعیت ویژه و مرتبه ای بس بلند برخوردار است و اگر آدمی بتواند با آن فضایل و مناقب آشنا شود، خواهد توانست فواید کاملی را از آن خود سازد.
امامان (علیهم السلام) برای این که مؤمنان را از موقعیت ممتاز این سوره که چونان قلّه ای پوشیده از فضایل است، آگاه کنند، فرموده اند: «یس قلب قرآن است».
موقعیت ممتاز و جایگاه برتر و منحصر به فرد بودن قلب در بدن انسان بر کسی پوشیده نیست. سوره یس نیز دارای همان موقعیت و جایگاه در میان دیگر سوره ها است و از این رو لازم است قدری از برداشت سطحی و عمومی از این سوره فراتر رویم و با بخشی از فضایل و مناقب این سوره آشنا شویم.

فرشتگان ویژه

هر یک از سوره ها و آیات و حروف قرآن کریم دارای فرشتگانی می باشد که بر آن «موکّل» هستند. مثلاً سوره ناس، فرشتگان خاص خود دارد و سوره قیامت فرشتگانی دیگر، هرگاه که یکی از این سوره ها را می خوانید، فرشتگان خاص آن سوره با شما همراه شده برای شما دعا می کنند. به این فرشتگان اصطلاحاً «ملائکه موکَّل» می گویند.
طبق روایتی، سوره انعام که یکی از با فضیلت ترین و با اهمیت ترین سوره های قرآن است ،هشتاد هزار فرشته مأموریت دارند که هنگام نزول، که همراه این سوره بودند اکنون نیز هرگاه کسی سوره را تلاوت کند، در حقّ او دعا و استغفار کنند.
از این نگاه، سوره یس دارای موقعیت برتری است؛ زیرا اگر بر هر سوره یا آیه و یا حرفی از آیات، یک فرشته موکل باشد، در سوره یس بر هر حرف، 10 فرشته موکل است که وقتی آن سوره را می خوانید در برابر شما صف می کشند و برای شما استغفار می کنند. (مجمع البیان، ج8، ص 254) 
این از لحاظ کمیت است که فرشتگان این سوره بیش از دیگر سوره هاست؛ امّا از نظر کیفیت این که فرشتگان این سوره از سنخ دیگری هستند؛ بسیار با صفا و مهربانند؛ با یک مرتبه خواندن سوره یس، با قاری مأنوس و رفیق می شوند و برای خواننده آن، کارگشایی و استغفار می کنند. آن ها هیچ گاه او را تنها نمی گذارند و اگر در این دنیا پی نیازی رود، آنها نیز نیاز او را پی گیری می کنند و برآورده می سازند. این مهربانی بسیار که در نهاد این فرشتگان گذاشته شده است، منشأ آثار بسیاری است که برای سوره یس شمرده شده است. (الدعوات، ص215) در واقع یکی از اسرار این سوره در این فرشتگان مخصوص و ویژه می باشد.)
ابن عباّس می گوید: مدّت ها فکر می کردم که منشأ این همه فضیلت در سوره یس چیست. او می گوید تمام آثار و فضایل این سوره به دلیل وجود این آیه شریفه است: «إنَّما أمْرُهُ إذا أرادَ شَیئاً اَنْ یقولَ لَهُ کُنْ فَیکُونَ» «همانا فرمان او چنین است که هرگاه چیزی را اراده کند، تنها به آن می گوید: «موجود باش!» آن نیز بی درنگ موجود می شود.»

طرز خواندن

بزرگانی که خود با این سوره مأنوس بوده اند اغلب برای شاگردان و افراد پاک نهاد در مورد قرائت آن سوره دستورالعمل هایی نیز داشته اند.
آیة الله حاج شیخ مجتبی قزوینی خراسانی (ره) به شاگردان چنین سفارش می کردند که هر شب قبل از خواب، سوره یس را بخوانید، ولی قبل از شروع و بعد از اتمام آن، 14 صلوات بفرستید. یعنی این سوره را در بین این صلوات ها قرار دهید. بی شک این 14 صلوات هم یکی از اسرار مهم سیر و سلوکی در مکتب اهل بیت علیهم السلام است. آن بزرگ مرد فرموده بودند: بنده در زندگی به هر چه که رسیده ام و هر چه به دست آورده ام از برکت این سوره می باشد. (شماره 19، مجله بشارت)
با توجه به این فرمایش می توان گفت: «یس در این مکتب، محور سیر و سلوک و نردبان رسیدن به بالاترین مقامات معنوی می باشد»

آثار و بركات سوره

1) آثار دهگانه قرائت سوره یس

از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل شده است: «قرآن برتر از همه چیز غیر از خدا می باشد. پس کسی که به قرآن احترام گذارد، هر آینه، خداوند متعال را احترام و عزّت گذارده و کسی که به قرآن بی حرمتی کند، البته حق او را ناچیز شمرده است. حرمت قرآن [بر گردنت] مانند حرمت پدر، بر گردن فرزند است. خداوند ابتلاها و آزمایش های دنیا را از کسی که قرآن را بشنود و بلاهای آخرت را، از قاری قرآن دور می کند.
همانا در کتاب خدا سوره ای است که «عزیز» نامیده می شود و قاری آن سوره «شریف» نامیده می شود، این سوره، در نزد خدا، مصاحبش را به تعداد [افراد قبیله های] «ربیع» و «مضر» شفاعت می کند. پس رسول خدا (صلی الله علیه و آله) فرمودند: آن سوره «یس» است؛ بعد از آن فرمودند: ای علی، سوره ی «یس» را بخوان؛ که در سوره ی «یس» ده برکت است:
1.گرسنه ای نمی خوابد، مگر اینکه سیر می شود.
2. تشنه ای نیست، مگر اینکه سیراب می شود.
3. برهنه ای نیست، مگر اینکه پوشانده می شود.
4. مجردی نیست، مگر اینکه ازدواج می کند.
5. فردی ترسناک از چیزی نیست، مگر اینکه ایمن می شود.
6. اسیر و زندانی نیست، مگر اینکه نجات پیدا می کند.
7. بیماری نیست، مگر اینکه بهبودی می یابد.
8. مسافری نیست، مگر اینکه در سفر یاری می شود.
9. و نمی خوانید این سوره را، در نزد مرده ای، مگر اینکه [گناهان او را] کم می کند (و بر مقداری از گناهانش چشم پوشی می نماید).
10. و کسی که گم کرده ای دارد، این سوره را نمی خواند، مگر این که [گم شده اش را] پیدا خواهد کرد..(1)

2)جهت امنیت یافتن از چشم زخم و شر جن

در كتاب المصباح آمده: هر كس سوره «یس» را با خود همراه داشته باشد از چشم زخم  و از شر جنیان در امان بوده و خواب های خوش می بیند. (2)

3) داشتن قلبی نیرومند و ذهن قوی

اگر می خواهید قلبی نیرومند و ذهنی قدرتمند داشته باشید به سخن امام صادق علیه السلام عمل كنید كه فرمود: هر كس در نهم شعبان سوره «یس» را با گلاب و زعفران نوشته و بنوشد در حفظ و امان خواهد بود و قلبش نیرومند و ذهنش قوی می گردد.(3)

4) برای دیدن پیامبر اكرم صلی الله علیه و اله وسلم در خواب

در حاشیه زادالمعاد علامه مجلسی آمده جهت دیدن پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم در خواب سه شب و هر شب سی مرتبه «آیه 42 یس» را بخواند.(4)

5) رفع فقر

جهت رفع فقر هر بامداد «آیه 68 یس» را قرائت كند. 5)

6) دوای دردها

از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و لم نقل شده است: هر كس سوره یس را نوشته و پس از شستن از آب آن بنوشد در درونش هزار گونه دوا و نیز هزار گونه نور و یقین و بركت و رحمت را وارد كرده است و هر گونه دردی را از او دور می كند. (6)

پی نوشت ها:
(1)المصباح كفعمی، ص182
(2)المصباح كفعمی، ص313
(3) مستدرك الوسائل، ج4، ص313
(4)زاد العماد، ص511
(5) همان، ص490
(6)مجمع البیان، ج8، ص254

عدالت در قرآن

عدالت در قرآن

عدالت، مهم ‌ترین صفت هر انسان مومن و بارزترین ویژگی حکومت دینی و مردمی است. انسان در پرتو عدالت، به والاترین اهداف رشد و توسعه دست می ‌یابد.

پیامبران بزرگ الهی علاوه بر برخورداری از مقام و موقعیت شگفت ‌انگیز روحانی و معنوی شان، همه منادی عدالت و برپاکننده قسط و داد بوده‌اند. حیات بشری نیز در پی انتظاری طولانی در چارچوب عدالتی جهانی و فراگیر رقم خواهد خورد.
یكی از مهم‌ترین الگو و نمونه ‌های بارزی که اسلام به آن اهمیت زیادی داده، برقراری عدالت در بین افراد با هویت ‌های مختلف است: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ كُونُواْ قَوَّامِینَ بِالْقِسْطِ شُهَدَاء لِلّهِ وَلَوْ عَلَى أَنفُسِكُمْ أَوِ الْوَالِدَینِ وَالأَقْرَبِینَ إِن یكُنْ غَنِیا أَوْ فَقَیرًا فَاللّهُ أَوْلَى بِهِمَا فَلاَ تَتَّبِعُواْ الْهَوَى أَن تَعْدِلُواْ وَإِن تَلْوُواْ أَوْ تُعْرِضُواْ فَإِنَّ اللّهَ كَانَ بِمَا تَعْمَلُونَ خَبِیرًا»؛

«اى كسانى كه ایمان آورده‌اید! پیوسته به عدالت قیام كنید و براى خدا گواهى دهید، هر چند به زیان خودتان یا [به زیان] پدر و مادر و خویشاوندان [شما] باشد؛ اگر [یكى از دو طرف دعوا] توانگر یا نیازمند باشد، باز خدا به آن دو [از شما] سزاوارتر است؛ پس از پى هوس نروید كه [در نتیجه از حق] عدول كنید و اگر به انحراف گرایید یا اعراض نمایید، قطعاً خدا به آن‌چه انجام مى‏ دهید، آگاه است».(1)
در این آیه شریفه، خداوند به مومنان دستور أكید می ‌دهد كه در اجرای عدالت، كمال دقت را كنند و همیشه به حق و تنها به خاطر خدا شهادت دهند و نباید در ادای شهادت، هیچ فایده و غرض دنیایی را در نظر داشته باشند.

شهادت باید واقعی باشد؛ هر چند به زیان خود شهادت ‌دهنده یا پدر و مادر و نزدیكان او تمام شود. نباید به خاطر ثروت و ترس از قدرت ثروتمند و یا به‌ خاطر رحم و شفقت و دلسوزی نسبت به فقیر و مستمند از ادای شهادت حق خودداری شود؛ چرا كه رضای خدا بهتر از رضای ایشان است و خداوند آگاه ‌تر به مصلحت آن می ‌باشد. بنابر این بر شاهدان لازم است بدون رعایت هیچ‌ گونه امر دیگری، و تنها به خاطر رضای خدا، هر چه را می ‌دانند، مطابق واقعیت اعلام كنند. (2)

عدالت در خطبه فدکیه

دختر داد پیشه و عدالت‌ خواه پیامبر (صلی الله و علیه وآله) در ترسیم پرتوی از رهاورد زندگی ‌ساز عدل و داد در زندگی انسان فرمود: «وَ العَدلُ تَنسیقاً لِلقُلُوب؛ و عدالت را برای پیوند قلب ‌ها، مقرر فرمود».(3)
برای موهبت ارزشمند «عدالت» وصف و تعریفی زیباتر و جامع ‌تر و دقیق‌ تر از این بیان نمی ‌توان یافت؛ زیرا همان‌ گونه که پیوند و ارتباط دانه‌ های تسبیح یا گردنبند به وسیله ریسمان حاصل می ‌شود و بدون آن، دانه ‌ها از هم فرو پاشیده و نظام و هماهنگی آن ‌ها از میان می ‌رود، عدالت نیز در جامعه دارای چنین نقش و اثری است.

این عدل و داد است که در بعد فردی، خانوادگی، اجتماعی، ملی، منطقه ‌ای و فرا منطقه ‌ای و جهانی، دل ‌ها را به هم پیوند می ‌دهد و نظم و هماهنگی در خانه و جامعه پدید می‌ آورد و مهر و صفا را جایگزین پراکندگی و از هم گسیختگی، درگیری و کشتار، ترور و وحشت می ‌سازد.(4)
عدل و داد در نگرش اسلامی تنها ویژه زمامداران و فرمانداران و قاضیان نیست؛ بلکه ویژه هر انسان توحید گرایی است که زیر سایه عدالت حرکت کند و عدالت را پیشه خود سازد و برای بقا و شکوفایی گل‌ بوته‌‌ های مهر و محبت در دل ‌ها، با همسر، خاندان، بستگان خویش و جامعه و جهان بر اساس عدالت و اداگری رفتار نماید.

عدالت و آزادگی در روایات

نقش رشد بخش عدالت و دادگری در انبوهی از روایات پیشوایان حقیقی دین و آموزگاران واقعی قرآن، مورد سفارش است و در آن سخنان حکیمانه، عبارت ‌ها و جمله ‌ها، تشبیه‌ ها و ظرافت ‌های دقیق و لطیفی به کار رفته است که هر کدام بسیار تفکر انگیز و درس ‌آموز است و نشانگر رابطه شگرفی میان حاکمیت عدل و داد در جامعه از یک سو و فرود نعمت ‌ها و برکت ‌ها، قوام و دوام امور و شئون و تعالی جامعه ‌ها و رشد و شکوفایی تمدن ‌ها و فرهنگ ‌ها از سوی دیگر است.
در روایتی از عدالت به میزان خدا تعبیر شده است: «إِنَ‏ الْعَدْلَ‏ مِیزَانُ‏ اللَّهِ‏ الَّذِی وَضَعَهُ لِلْخَلْقِ وَ نَصَبَهُ لِإِقَامَةِ الْحَقِّ فَلَا تُخَالِفْهُ فِی مِیزَانِه‏؛ به راستی که عدالت میزان خداست که برای زندگی شرافتمندانه مردم و برپایی و گسترش حق و فضیلت نصب فرموده است؛ بنابر این در میزان خدا مخالفت نورزید و با حاکمیت او هوس معاوضه نکنید».(5)

روایت دیگری عدالت را به عنوان قوی ‌ترین اساس و بنیاد که قوام و دوام هستی بر آن است، معرفی کرده است: «الْعَدْلُ‏ أَسَاسٌ‏ بِهِ‏ قِوَامُ الْعَالَم‏؛ عدالت اساس و پایه‌ای است که برپایی و ماندگاری جهان بر آن قرار دارد«.(6)

در روایت دیگری آمده است: «عَدْلُ‏ سَاعَةٍ خَیرٌ مِنْ عِبَادَةِ سِتِّینَ سَنَةً قِیامٍ لَیلُهَا وَ صِیامٍ نَهَارُهَا وَ جَوْرُ سَاعَةٍ فِی حُكْمٍ أَشَدُّ وَ أَعْظَمُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ مَعَاصِی سِتِّینَ سَنَة؛ برقراری عملی عدل و داد در ظرف یک ساعت بهتر از هفتاد سال شب زنده‌داری در شب و روزه‌ داری در روز است؛ همچنان‌که یک ساعت حکومت ظالمانه در پیشگاه خدای عادل، بد تر از هفتاد سال گناه فردی است». (7)

عدل مایه حیات و آبادانی

در برخی از گزاره ‌های توصیفی، از عدل و عدالت به «مایه حیات و آبادانی» تعبیر شده و در مقابل، از ظلم و جور به «نشانه نیستی و مرگ» یا «در هم کوبنده و ویران‌ کننده» یاد شده است؛ همچنان‌که امام علی (علیه السلام) فرموده است: «العَدلُ حَیَاةٌ وَ الجَورُ مَمَاتٌ؛ عدالت حیات است و ظلم و جور، مرگ(اجتماعی)».(8)

امام موسی کاظم (علیه السلام) در شرح و تفسیر آیه «اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ یحْیی الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا»؛ «بدانید كه خدا زمین را پس از مرگش زنده مى‏ گرداند»(9) فرمود: «منظور زنده کردن زمین با باران نیست؛ بلکه خداوند مردانی را می‌ فرستد که عدالت را زنده می ‌کنند و با زنده شدن عدالت، زمین نیز زنده می ‌شود. هر آینه بر پا داشتن حدود (و احکام) خدا در روی زمین، از باران چهل صبحگاه سودمندتر است».(10)

پی‌نوشت ها:
1. نساء: 135.
2. طباره عفیف عبدالفتاح، روح ‌الدین الاسلامی، مترجم: ابوبكر حسن‌زاده، ص514.
3. بحارالانوار، ج29، ص 221.
4. ر.ک: علی کرمی، منشور دادخواهی، نگاهی نو بر خطبه معجزه آسای خطبه فاطمه (سلام الله علیها)، ص 227.
5. لیثی واسطی، عیون‌الحکم و المواعظ، ص 151.
6. بحارالانوار، ج 75، ص 83.
7. الشعیری، جامع‌الاخبار، ص 154.
8. صادق احسان ‌بخش، آثار الصادقین، ج12، ص 435.
9. حدید: 17.
10. شیخ حر عاملی، وسایل ‌الشیعه، ج 18، ص 308.

صلحی مدبرانه

سوره یس در قبرستان

زیاد شنیده اید که مرگ و تولد دو روی یک سکه هستند و همیشه مرگ مقدم بر حیات است در سوره ی مُلک هم می خوانیم: خَلَقَ الموتَ و الحیاة...
مرگ هم مقدم ذکر شده و هم مصرّح است که مرگ یک امر وجودیست نه یک امر عدَمی، پس مرگ شر نیست.
چنانچه جناب صدوق (رحمه الله علیه) از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) نقل می کنند: «ماخُلقتم للفناءِ بل خُلقتم للبقاءِ و إنّما تننقلونَ من دارٍ الی دار» (بحار: ج 6 / ص 249/ ح 87 ) شما برای فانی شدن و نیست و نابود شدن خلق نشده اید بلكه برای بقاء آفریده شده اید و (با مرگ) فقط از خانه ای به خانه ی دیگر منتقل می شوید.

از امام مجتبی (علیه السلام) سؤال شد: مرگی كه مردم به آن آگاهی ندارند چیست؟ فرمود: بزرگترین سروری است كه بر مؤمنان وارد می شود؛ چرا كه از سرای سختی ها به نعمت های همیشگی، انتقال می یابند و بزرگترین درد و مصیبت است بر كافران، زیرا از دنیا كه بهشتش محسوب می داشتند به آتشی منتقل خواهند شد كه هیچ نابودی و زوال ندارد: "ما الموتُ الذى جَهِلوه؟ قال: أعظمُ سرورٍ یرد علی المؤمنین إذ نقلوا عن دارِالنّكدِ إلی نعیمِ الأبد، و أعظمُ ثبورٍ یرد علی الكافرین إذ نقلوا عن جنّتهم إلی نارٍلاتبید و لا تنفد"( بحار: ج 6، ص 154).

مرگ برای اولیای خدا

"إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَیْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخ افُوا وَلَا تَحْزَنُ وا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِی كُنتُمْ تُوعَدُونَ * نَحْنُ أَوْلِیَاؤُكُمْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَفِی الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِیهَا مَا تَشْتَهِی أَنفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِیهَا مَا تَدَّعُونَ"( سوره ی فصلت: آیات 30 31)؛
آنان كه گفتند پروردگار ما خدای یگانه است و سپس استقامت كردند، فرشتگان بر آنان نازل می شوند كه نترسید و غمگین نباشید. بشارت باد بر شما به همان بهشتی كه پیامبران الهی وعده دادند. ما یاران و مددكاران شما در زندگی دنیا و در آخرت هستیم و برای شما هر چه بخواهید در بهشت فراهم است و هر چه طلب كنید به شما داده می شود. بسیاری از مفسّران برآنند كه این امور هنگام مرگ رخ می دهد. به ویژه این كه فرشتگان گویند ما دوستان شما در دنیا و آخرت هستیم. این تعبیر نشانه آن است كه این گفتار هنگام احتضار خواهد بود.
 " الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِكَةُ طَیِّبِینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْكُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ" (سوره ی نحل: آیه ی 32)
آنان كه چون فرشتگان پاكیزه، قبض روحشان كنند به آنان گویند: درود بر شما به سبب اعمال نیكویی كه در دنیا انجام داده اید اكنون به بهشت درآیید.
«أَلا إِنَّ أَوْلِیَاء اللّهِ لاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ الَّذِینَ آمَنُواْ وَكَانُواْ یَتَّقُونَ لَهُمُ الْبُشْرَى فِی الْحَیاةِ الدُّنْیَا وَفِی الآخِرَةِ» (یونس: آیات 62 -63-64)  
این گروه عظیم الشان، از خوف و حزن ایمن می باشند. آنان نه غم گذشته را دارند و نه غصه و ترس آینده را، زیرا خداوند امور آنان را به عهده گرفته است. به آنان در همین دنیا و قبل از حلول مرگ بشارت داده می شود. خداوند امور آنان را به عهده گرفته و آنان با اختیار خود از اختیار دست کشیده اند.

نکته قابل توجه:

اموات از هر نوعی که باشند؛ اولیای خدا و انسان های معمولی نیازمند هدایایی هستند که زندگان برای آن ها بفرستند... از این هدایا برایشان غفلت نکنید

هدیه ای برای اموات

وقتی به قبرستان می رویم نگران اموات دفن شده در آن هستیم و دلمان می خواهد کاری برایشان بکنیم و هدیه ای به آنها بدهیم تا آسایشی یابند.
روشن است که قرائت قرآن یکی از کارهای نیک و پسندیده است. در این مورد روایاتی وجود دارد که به بعضی اشاره می شود:
1. از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نقل شده است: «مردگانتان را که در قبرها آرمیده اند از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. مردگان شما زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. آنها خود، قدرت انجام کاری را ندارند، شما صدقه و دعائی به آنها هدیه کنید.» [1]
2. حضرت امام صادق (علیه السلام ) می فرمایند: «مرده به خاطر طلب رحمت و آمرزشی که برای او می شود شادمان می گردد، همان گونه که زنده بوسیله هدیه ای که به او می دهند، خوشحال می گردد.»[2]
3-حضرت امام رضا (علیه السلام) فرمودند: «هر کس قبر مؤمنی را زیارت کند و در کنار آن هفت مرتبه إنّا انزلناه بخواند، خداوند او را با صاحب قبر می آمرزد.[3]»
می توان گفت: سوره های؛ فاتحه، یس، صافات، تبارک، احزاب، آیة الکرسی، هفت مرتبه اناانزلناه ... را می توان خواند و ثوابش را به اهل قبور اهداء کرد.
اهل قبور نیازمند به استغفار و طلب رحمت و اهداء ثواب هستند. در همین زمینه امام جعفر صادق علیه السّلام می فرماید: «ثوابی که پس ازمرگ به انسان می رسد سه چیز است؛
1. صدقه جاریه... 2. راه و رسم صحیحی که شخص در حال حیات بدان عمل می کرد و به گونه ای بوده که الگو برای دیگران می شد 3. فرزندی شایسته که برای او طلب مغفرت کند، و موجبات آمرزش پدر را فرهم سازد.» [4]
در جای دیگر می فرماید: «همان گونه که زندگان با هدایا، شاد می شوند اهل قبور و برزخیان نیز با ترحم و استغفار که نسبت به آنان می شود؛ شاد می گردند.» [5]
بنابر این اهداء ثواب و طلب مغفرت برای اهل قبور نافع است و از طریق اهل بیت علیهم السّلام توصیه شده است.

توصیه ای از آیة الله جوادی آملی (دام ظله)

آیة الله جوادی آملی (دام ظله) می فرمایند: خواندن آیات قرآن مخصوصاً سوره قدر و حمد و توحید و یس و سایر سوره ها برای اموات مفید است. انواع دعاها و استغفار برای آنان ثواب می آورد. البته خواندن قرآن و دعاها برای شخص خواننده دعاها بسیار مفید است و باعث هدایت و نورانیّت قلب می شود. در ضمن ثواب این هدایت ها و نورانیت ها به میّت می رسد و باعث خوشحالی او در عالم برزخ می شود.[6]
علاوه بر اینکه زیارت و رفتن به نزد قبور مومنین توصیه شده و آن را سبب شادمانی میت شمرده اند. خصوصا زیارت قبر والدین که توصیه شده، انسان خواسته خود را در آنجا از خدا بخواهد. [7]

توصیه ای هم به نفع مردگان و هم به نفع انجام دهندگان

در روایتی زیبا توصیه ای دلنشین به ما شده است که هم به نفع مردگان است و هم به نفع انجام دهنده آن.
«هر کس در قبرستان، سوره "یس" را تلاوت کند، عذاب «اهل قبر» آن قبرستان کم می شود، و به تعداد مردگان، ثواب، برای قاری آن نوشته شود و بلاهای دنیا و عذاب های آخرت از او دفع گردد و به همین جهت این سوره را «دافعه» می نامند.» (کتاب «فضائل القرآن و العترة»، تألیف مرحوم آیة اللّه حاج میرزا ابوالفضل نجفی قدسی اصفهانی(ره))
همچنین سیوطی از رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) روایت کرده است: «کسی که در شبی، برای طلب خشنودی خدا، سوره ی یس را بخواند، آمرزیده خواهد شد» (کتاب «فضائل القرآن و العترة»، تألیف مرحوم آیت اللّه حاج میرزا ابوالفضل نجفی قدسی اصفهانی(ره))

پی نوشت ها :
[1] یزدی، شیخ حسن بن علی، انوار الهدایة، ص 115، چاپخانه نعمان، نجف.
[2] محجة البیضاء، ج 8، ص 292,
[3] مجلسی، محمدباقر ، بحار الأنوار، ج 82، ص 169، از منشورات چاپخانه اسلامیه، تهران.
[4] مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، داراحیاء تراث العربی، 1412 ه ، ج 6، ص 293.
[5] طاهری، سیری پس از مرگ، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، قم، 1376، ص 326، نقل شده از: محجة البیضاء، ج 8، ص 292.
[6]. آیت اللَّه جوادی آملی، زن در آئینه جلال و جمال، ص ۴۲۵.
[7]. رک: تحریر مواعظ عددیه، ص ۷۱۱.

منابع:
برگرفته از کتاب «فضائل القرآن و العترة»، تألیف مرحوم آیت اللّه حاج میرزا ابوالفضل نجفی قدسی اصفهانی(ره)
بیانات استاد محمد حسین رحیمی
بیانات حجت الاسلام شهاب مرادی

جلساتی به نام ختم انعام

هر چند خواندن قرآن کریم بسیار مفید و سودمند است ولی آثار فراوانی که در روایات برای سور قرآنی ذکر شده اند تنها در سایه تامل و تعمق و عمل به آیات حاصل می شوند. ولی عجیب این كه بعضى افراد از این سوره تنها به خواندن الفاظ آن قناعت مى كنند و جلسات عریض و طویلى براى ختم انعام و حل مشكلات شخصى و خصوصى خود با تشریفات ویژه اى تشكیل مى دهند كه بنام جلسات ختم انعام نامیده مى شود. که البته صرف برگزاری این جلسات اشکالی ندارد اما منظور بعد موقتی آن است که محل نقد ماست.

نکته مهم:

تدبر و اندیشه در آیات سوره انعام كه آمیخته با استدلالات زنده و روشنى است، روح توحید و خدا پرستى را در انسان زنده كرده، و پایه هاى شرك را ویران مى سازد، و شاید به خاطر همین بهم پیوستگى معنوى و اولویت مساله توحید بر سایر مسائل بوده كه همه آیات آن یكجا نازل گردیده است.
دقت در آیات این سوره می تواند روح نفاق و پراكندگى را از میان مسلمانان برچیند، گوش ها را شنوا، و چشم ها را بینا و دل ها را دانا سازد.
مسلما اگر در این جلسات به محتواى سوره دقت شود، نه تنها مشكلات شخصى، بلکه مشكلات عمومى مسلمانان نیز حل خواهد شد، اما افسوس كه بسیارى از مردم تنها به خواندن الفاظ سوره آن قناعت مى كنند و جلسات عریض و طویلى براى ختم انعام و حل مشكلات شخصى و خصوصى خود با تشریفات ویژهاى تشكیل مى دهند كه بنام جلسات ختم انعام نامیده مى شود.
مسلما اگر در این جلسات به محتواى سوره دقت شود، نه تنها مشكلات شخصى، مشكلات عمومى مسلمانان نیز حل خواهد شد، اما افسوس كه بسیارى از مردم به قرآن به عنوان یك سلسله اوراد كه داراى خواص مرموز و ناشناخته است مى نگرند و جز به خواندن الفاظ آن نمى اندیشند، در حالى كه قرآن سراسر درس است و مكتب، برنامه است و بیدارى، رسالت است و آگاهى. (تفسیر نمونه، ج 5 ،ص 143-144)

فضیلت تلاوت سوره انعام

در فضیلت تلاوت این سوره روایات بسیارى رسیده است.
1. اُبَىّ بن کعب از پیامبر صلی الله علیه و اله روایت مى کند که حضرت فرمود: «سوره انعام یکباره بر من نازل شد، هفتاد هزار فرشته آن را بدرقه مى کردند، در حالى که تسبیح و حمد خداوند بر زبانشان جارى بود. هر که آن را قرائت کند آن هفتاد هزار فرشته به عدد هر آیه اى از این سوره هر روز و شب بر او درود مى فرستند» (مجمع البیان، ج 4، ص 5، آغاز سوره انعام)

2. جابر بن عبداللّه انصارى از رسول خدا صلی الله علیه و آله روایت مى کند: هر که سه آیه اوّل سوره انعام را تا وَیَعْلَمُ مَا تَکْسِبُونَ تلاوت کند، خداوند چهل هزار فرشته را موکّل مى سازد که ثواب عبادتى همچون عبادت آنها را تا روز قیامت براى او بنویسند» (مجمع البیان، ج 4، ص 5، آغاز سوره انعام.)

3. ابوبصیر از امام صادق (علیه السلام) روایت مى کند که حضرت فرمود: سوره انعام یکباره نازل شده، هفتاد هزار فرشته آن را بدرقه و احترام و تعظیم مى کردند، چرا که در هفتاد موضع آن نام خدا آمده است. اگر مردم فضیلتى را که در قرائت آن است مى دانستند، هرگز آن را ترک نمى گفتند.

سپس افزود: کسى که حاجتى نزد خداوند داشته باشد و بخواهد به اجابت برسد، چهار رکعت نماز بخواند با سوره حمد و انعام و پس از نماز بگوید: یا کَریمُ، یا کَریمُ، یا کَریمُ، یا عَظیمُ، یا عَظیمُ، یا عَظیمُ، یا اَعظَمُ مِن کُلِّ عَظیم، یا سَمیعَ الدُّعاءِ، یا مَن لا تُغَیِّرُهُ الأیّامُ وَاللَّیالی، صَلِّ عَلى مُحَمَّد وَآلِهِ وَارحَم ضَعفی وَفَقری وَفاقَتی وَمَسکَنَتی فَإِنَّکَ أعلَمُ بِها مِنّی وَأنتَ أعلَمُ بِحاجَتی، یا مَن رَحِمَ الشَّیخَ یَعقُوبَ حینَ رَدَّ عَلَیهِ یوسُفَ قُرَّةَ عَینِهِ، یا مَن رَحِمَ أیُّوبَ بَعدَ طُولِ بَلائِهِ، یا مَن رَحِمَ مُحَمَّداً وَ مِنَ الیُتمِ آواهُ وَنَصَرَهُ عَلى جَبابِرَةِ قُرَیش وَطَواغیتِها وَأمکَنَهُ مِنهُم، یا مُغیثُ، یا مُغیثُ، یا مُغیثُ.
این را مرتّباً تکرار مى کنى، به کسى که جان من در اختیار اوست سوگند اگر خدا را این چنین بخوانى، سپس هر حاجتى دارى از خدا بخواهى، خداوند همه آنها را به تو خواهد داد» (مجمع البیان، ج 4، ص 6، آغاز سوره انعام)

منبع :فضیلت سوره های قرآن،آیة الله مکارم شیرازی

برانگیخته شدن مردگان

یکى از ایستگاه‌های هولناک قیامت لحظه‌ای است که انسان از قبر خود بیرون مى آید و این ساعت یکى از آن سه ساعتى است که سخت‌ترین ساعت ها  و وحشتناک‌ترین لحظه ها  براى فرزندان آدم است .

خدای سبحان در سوره‌های زخرف و معارج در آیات 83 و 42 می‌فرماید: «فَذَرْهُمْ یَخُوضُوا وَ یَلْعَبُوا حَتَّى یُلَاقُوا یَوْمَهُمُ الَّذِی یُوعَدُونَ»؛ یعنی آنان را به حال خود واگذار تا در باطل غوطه‏ور باشند و سرگرم بازى شوند تا روزى را كه به آنها وعده داده شده است ملاقات كنند [و نتیجه كار خود را ببینند]! 

رب جلیل  در ادامه همان آیه در سوره معارج می‌فرماید: «یَوْمَ یَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ سِرَاعًا كَأَنَّهُمْ إِلَى نُصُبٍ یُوفِضُونَ خَاشِعَةً أَبْصَارُهُمْ تَرْهَقُهُمْ ذِلَّةٌ ذَلِكَ الْیَوْمُ الَّذِی كَانُوا یُوعَدُونَ»؛ یعنی: روزى كه از گورها [ى خود] شتابان برآیند، گویى كه آنان به سوى پرچمهاى افراشته مى دوند. دیدگانشان فرو افتاده، [غبارِ] مذلّت آنان را فرو گرفته است. این است همان روزى كه به ایشان وعده داده مى‏شد.

از عبدالله بن مسعود روایت شده که گفت: من در خدمت حضرت امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) نشسته بودم که آن جناب فرمود: همانا در قیامت پنجاه موقف است هر موقفى هزار سال؛ موقف اول بیرون آمدن از قبر است که هزار سال با بدن برهنه و پاى برهنه با حال گرسنگى و تشنگى در جایى نگهدارى مى شوند، پس هر کس از قبر خود با ایمان بخدا و به بهشت و دوزخ و بعث و حساب و قیامت بیرون آید و بخدا و پیامبر اقرار کند از تشنگى و گرسنگى نجات خواهد یافت . 

حضرت امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) در نهج البلاغه فرموده: و ذلک یوم یجمع الله فیه الاولین و الآخرین لنقاش الحساب و جزاء الاعمال خضوعا قیاما قد الجمهم العرق و رجفت بهم الاءرض و احسنهم حالا من وجد لقدمیه موضعا و لنفسه متسعا(1) ؛ روزى که خداوند اولین آفریده شده و آخرین آنان را براى رسیدگى به حساب و اعمالشان در یک جا جمع فرماید و حال مردم در آن روز به این نحو است که خاضع و فروتن ایستاده اند، و عرقهاى ایشان تا دهنهاى ایشان رسیده و زمین، ایشان را به سختى و شدت مى جنباند و از میان مردم حال آن کسى خوب است که براى قدمهاى او جایى باشد و به قدر کافى توان نفس‍ کشیدن را داشته باشد.

و شیخ بزرگ کلینى از حضرت صادق ال محمد (علیه السلام) روایت کرده: که مثل مردم، هنگام ایستادن در روز قیامت مانند تیر است در ترکش ؛ یعنى همچنانکه تیرها را دسته کرده در ترکش جاى مى دهند به حدى که از تنگى تکان نمى خورند، همین طور جاى آدمى در آن روز به حدى تنگ است که توان حرکت از جاى خود ندارد.

کیفیت بر انگیختن مردگان

آری این ایستگاه ، توقف گاهی است، وحشتناک و بزرگ و شایسته است، مطالبى را پیرامون چگونگی برانگیخته شدن و بیرون شدن از قبر و انتقال  برخی از  اشخاصى به سوی صحرای محشر را  بیان کنیم .

محبت امیر المومنین علی(علیه السلام) راه رهایی

شیخ صدوق روایت کرده از عبد الله بن عباس از حضرت رسول صلى الله علیه و آله که آن حضرت فرمود: کسى که در ولایت و امامت "على" شک دارد روز قیامت در حالى برانگیخته مى شود که در گردنش طوقى از آتش باشد که داراى سیصد شعبه است که بر هر شعبه اى از آن ، شیطانى باشد که رو،ترش ‍ کند در روى او و آب دهن افکند در صورت او.(2)

نتیجه نپرداختن حقوق و اموال الهی

شیخ کلینى از حضرت امام محمد باقر(علیه‌السلام) روایت کرده که خداوند تبارک و تعالى روز قیامت مردمانى را از قبرهایشان برمى انگیزد که دستهایشان به گردنهایشان بسته شده بحدى که توان کوچکترین چیزى را ندارند و فرشتگان با ملامت و سرزنش به آنها مى گویند اینها مردمى هستند که حق خداوند را در اموالشان ندادند.

 

سزای سخن چینی و نمامی

شیخ صدوق از حضرت رسول صلى الله علیه و آله در حدیث طولانى روایت کرده که هر کس بین دو نفر نمامى و سخن چینى کند خداوند در قبر آتشى بر او مسلط مى سازد که بسوزاند او را تا روز قیامت ؛ پس چون از قبر خود بیرون آید مسلط فرماید حق تعالى بر او چهار مار سیاه بزرگى که گوشت او را با دندان بکند تا داخل جهنم شود.(3)

عاقبت نگاههای خائنانه

و همچنین شیخ صدوق  از حضرت رسول صلى الله علیه و آله روایت کرده که هرکس چشم خود را از نگاه کردن به زن نامحرم پر کند، حق تعالى او را روز قیامت در حالى محشور مى سازد که به میخهاى آتشین کشیده شده و سپس امر شود که او را به سمت آتش ‍ برند.

 

نتیجه میگساری در دنیا

بازهم شیخ صدوق  از حضرت رسول صلى الله علیه و آله روایت کرده که فرمود: خداوند روز قیامت شرابخوار را با روى سیاه و چشمهاى کبود و دهان کج محشور مى گرداند در حالى که آب از دهانش مى ریزد و زبان او را از قفایش بیرون کرده اند.

و در کتاب علم الیقین ملا محسن فیض کاشانی است که روایت شده در «صحیح اهل سنت» که شارب الخمر محشور مى شود روز قیامت در حالى که کوزه اى در گردنش بوده و قدح در دستش و بویش گندیده تر است از هر مردارى که بر زمین است ، نفرین و لعنت مى کند او را هر که از کنارش مى گذرد.(4)

نتیجه دو رنگی و نفاق در دنیا

شیخ صدوق از حضرت رسول صلى الله علیه و آله روایت کرده که فرمود: روز قیامت شخص دو رو و دو رنگ را مى آورند در حالى که زبانش از پشت سرش بیرون آمده و زبان دیگر از جلو رویش، در حالى که آتش از دهانش ‍ شعله ور است و مى گویند این مجازات دو روئى و دو زبانى است .

راه رهایی از این توقفگاه هولناک

چیزهایى که براى این توقف گاه  سخت و دشوار سودمند است ، بسیار است و ما به چند نمونه از آن اشاره مى کنیم :

ثواب تشییع جنازه

در حدیثى وارد شده که هر کس، جنازه اى را تشییع کند، حق تعالى بر او فرشتگانی را بگمارد که در دستانشان پرچم هایی است و تشییع کنند او را از قبرش ‍ تا محشرش .

ثواب برطرف کردن غم و اندوه از چهره مردم

1- شیخ صدوق از حضرت صادق (علیه السلام) روایت کرده که هر کس، از مؤمنى اندوهى را برطرف کند، حق تعالى بر طرف کند از او اندوه هاى آخرت را و بیرون آید از قبر خود در حالیکه دلش خنک و سرد باشد.

2- شیخ کلینى و شیخ صدوق از "سُدیر صیرفى" روایت کرده اند در حدیثی طولانى که او گفت: حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: که چون خدای سبحان، مؤمن را از قبرش بیرون آورد، بیرون شود با او مثالى یعنى قالبى و کالبدى که پیش روى او باشد، پس مؤمن هر چه ببیند، از هولهاى روز قیامت، آن مثال به او مى گوید: اندوهناک مشو و مترس و مژده باد تو را به سرور و کرامت از حق تعالى . و پیوسته او را بشارت دهد تا در مقام حساب ؛ پس حق تعالى حساب آسانى از او بگیرد و او را به بهشت فرمان دهد و آن مثال و قالب در جلو او باشد.

پس مؤمن به او گوید: خدا رحمت کند تو را خوب رفیقى براى من بودى؛ از قبر با من بیرون آمدى و پیوسته مرا به سرور و کرامت از حق تعالى بشارت دادى تا دیدم من آن را. پس تو کیستى ؟ گوید: من آن سرور و شادى هستم که بر قلب برادر مؤمن خود در دنیا وارد کردى ؛ حق تعالى مرا خلق فرموده تا تو را بشارت دهم .

پوشانیدن لباس به تن برادر مومن

حضرت کلینى(ره) از حضرت صادق (علیه السلام) روایت کرده که فرمود: هر که برادر مؤمن خود را لباس زمستانى یا تابستانى بپوشاند، خداوند سختیهاى مرگ را بر او آسان کند، و گشاد کند قبر او را و آنگاه که از قبر خود بیرون آید فرشتگان را با مژده ملاقات کند؛ یعنى ملائکه او را بشارت دهند و این روایت اشاره به آیه شریفه 103 سوره انبیاء است که می فرماید : لَا یَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَتَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ هَذَا یَوْمُكُمُ الَّذِی كُنتُمْ تُوعَدُونَ : آن وحشت بزرگ غمگینشان نکند و فرشتگان به دیدارشان آیند که این همان روزی است که شما را وعده داده بودند.

قرائت "ذکری" که ذیلاً می آید درماه شعبان

سید بن طاووس در کتاب اقبال از حضرت رسول صلى الله علیه و آله روایت کرده که هر کسى که در ماه شعبان هزار مرتبه بگوید: "لا اله الا الله و لا نعبد الا ایاه مخلصین له الدین و لو کره المشرکون" حق تعالى براى او، عبادت سال را بنویسد و گناه او را محو کند و روز قیامت از قبرش بیرون بیاید در حالى که چهره اش مانند ماه شب چهارده درخشان باشد.

خواندن دعاى جوشن کبیر در اول ماه رمضان ، نیز یکی از راههای رهایی از این توقفگاه هولناک است.

نحوه برانگیخته شدن مجرمان در سرای قیامت

امین الدین طبرسى (رحمة الله علیه) در مجمع البیان از "براء بن عازب" نقل کرده که "معاذ بن جبل" نشسته بود نزدیک حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) در منزل "ابو ایوب انصارى" پس معاذ گفت: یا رسول الله خبر دهید مرا از فرمایش خداوند متعال سوره نباء آیه 18 «یَوْمَ یُنفَخُ فِی الصُّورِ فَتَأْتُونَ أَفْوَاجًا»؛ یعنى روزى که دمیده شود در صور پس فوج فوج بیایید.

حضرت فرمود: اى معاذ پرسیدی از اتفاقی بزرگ، سپس فرمودند: ده گروه و صنف از امت من متفرق و پراکنده محشور و برانگیخته مى شوند که خداوند ایشان را از مسلمانان جدا کرده و رو و صورت هایشان را به این صورتها تغییر داده است، برخی به صورت بوزینه باشند، بعضى به صورت خوکها در آیند، برخی نگونسار باشند، به این طریق که پاهایشان از بالا و صورتهایشان از زیر و ایشان را با صورتهایشان به محشر بکشند، بعضى کور باشند که رفت و آمد کنند، بعضى کران و گنگان باشند که چیزى نفهمند، برخی زبانهایشان را بمکند در حالى که چرک و خون از دهانشان جارى باشد، بعضى با دستها و پاهاى بریده محشور شوند، بعضى به تنه هاى درخت آتشین آویخته باشند، بعضى از مردار، گندیده تر باشند، برخی پوشیده باشند از قطران (ترکیبی خاص از زغال سنگ) که تمام اندام ایشان را گرفته و پیراهنها به پوستهاى ایشان چسبیده باشد.

پس آنهائى که به صورت بوزینه اند اشخاصى هستند که سخن چینى و نمامى مى کردند. و آنهائى که به صورت خوکها باشند کسبهاى حرام داشتند و اما آنان که نگونسارند پس خورندگان ربا مى باشند. و آنان که کورند کسانى اند که به ستم داورى و قضاوت کرده اند و آنان که کر و گنگ مى باشند اشخاصى هستند که دچار عجب و خودبینى اند، آنان که زبانهایشان را مى مکند علما و قاضیانند که اعمالشان مخالف با گفتارشان مى باشد و آنان که دستها و پاهایشان بریده شده؛ کسانى اند که همسایگان خود را آزار داده اند و آنان که به دار آتشین آویخته شده اند کسانى هستند که سعایت و سخن چینى مى کنند و آنان که از مردار گندیده ترند، اشخاصى اند که حق خدا (حقوق شرعیه، زکوات واجبه و صدقات و خمس و ...) را که در اموالشان بوده، نداده اند و آنان که جبه هائى از قطران بر تن دارند مردم خودخواه و مغرورند.

برگرفته از منازل الاخره

1- نهج البلاغه ترجمه شهیدى ، ص 93، خطبه102 .

 2- تفسیر فرات کوفى،  ص 372، حدیث 503، چاپ ارشاد اسلامى .

 3- ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق ، ص 609.

4- علم الیقین، فیض کاشانى، 2/910، باب سوم ، فصل نهم .

حیواناتی که انسان بودند!

به تغییر شکل و دگردیسی افراد و اجسام از شکل اولیه به شکلی زشت‌تر مَسخ گفته می‌شود.

در برخی منابع آن را یکی از انواع تناسخ به شمار آورده اند.

به تصریح قرآن در امت‌های پیشین مسخ صورت پذیرفته است و گروهی از گناهکاران به صورت میمون و خوک درآمده اند. به عنوان مثال، قرآن کریم در سوره بقره، آیات 66-65 و نیز آیات 163ـ166 سرگذشت گروهی  از بنی‌اسرائیل را بیان می کند که در ساحل یکی از دریاها (ظاهراً دریای احمر بوده که در کنار سرزمین فلسطین قرار دارد) در بندری به نام ایله (که امروزه به نام بندر ایلات معروف است‌) زندگی می‌کردند.

از طرف خداوند سبحان برای آزمایش و امتحان‌، به آنان دستور داده شد که روزهای شنبه به صید ماهی نپردازند. ولی این مردم بنای بر قانون‌شکنی گذاشتند و ابتدا با حیلة شرعی ـ به وسیلة کندن حوضچه‌ها و یا انداختن قلاب‌ها ـ کار خود را شروع کردند (ماهی‌ها را روزه‌های شنبه در حوضچه‌ها و یا قلاب‌ها به دام می‌انداختند و روزهای بعد آن‌ها را از آب می‌گرفتند). این کار، نافرمانی و گناه را در نظر آن‌ها کوچک جلوه داد و آنان را در برابر شکستن احترام روز ممنوع جسور ساخت‌. کم کم در برابر فرمان الهی بی‌باک شده‌، در روزهای شنبه به طور علنی و با بی‌پروایی به صید ماهی مشغول شدند و از این راه مال و ثروت فراوانی فراهم ساختند؛ زیرا ماهیان (برای امتحان آن‌ها و به دستور پروردگار) روز شنبه در روی آب آشکار می‌شدند و در غیر روز شنبه کمتر به سراغ آن‌ها می‌آمدند (اعراف‌، 163) این بود تا این‌که عذاب سخت الهی فرود آمد و گناهکاران و کسانی را که امر به معروف و نهی از منکر نمی‌کردند به کام خود فرو برد (از مجموع آیات قرآن استفاده می‌شود که هر دو گروه مجازات شدند، ولی مجازات مسخ‌، تنها مربوط به گنهکاران بود و مجازات دیگران احتمالاً هلاکت و نابودی بوده است‌، هر چند گنهکاران نیز چند روزی پس از مسخ شدن ـ طبق روایات ـ هلاک شدند.(1)

با این وجود مسخ در اسلام با آنچه تناسخ خوانده می‌شود تفاوت بنیادی دارد زیرا در تناسخ روح از بدن جدا شده به بدن یا جنین دیگر تعلق می گیرد اما در مسخ روح از بدن جدا نمی‌شود بلکه تنها شکل ظاهری بدن تغییر می‌کند یعنی این گونه نیست که نفس انسان به نفس میمون تبدیل شود بلکه افراد مسخ شده با حفظ روح بشری فقط صورتا همچون میمون و خوک می شوند تا به نوعی کیفر ببینند.

علامه طباطبایی نیز معتقد است:

«انسانهاى مسخ شده، انسانهایى هستند كه با حفظ روح بشرى صورتا مسخ شده اند، نه اینكه نفس انسانى آنها نیز مسخ شده و به نفس بوزینه تبدیل گردیده است‏».

سپس فرمود:

و أما الدعموص فكان نماما یفرق بین الاءحبه و اءما العقرب فكان رجلا لذاغا (لذاعا) لا یسلم على لسانه اءحد (2) ».

كرم سیاه ، سخن چین میان دوستان و آشنایان بود و به واسطه خبر چینى ، جدایى مى انداخت . عقرب هم مرد بدزبانى بود كه هیچ كس از بیش زبانش  آسوده خاطر نبود.

امام صادق (علیه السلام ) مى فرماید:

و اءما العقرب فكان رجلا همازا فمسخه الله عزوجل عقربا (3)؛

عقرب مردى عیب جوى ، طعنه زننده ، بدگوى و بدزبان بود كه خداوند، او را به صورت عقرب درآورد(4)

البته نوع دیگری از مسخ و تناسخ وجود دارد که مورد قبول کثیری از فلاسفه و دانشمندان بزرگ اسلامی است و آن مسخ روحی و معنوی است.

شهید مطهری در توضیح این نوع از مسخ می گوید:

یك مطلب مسلم‏است و آن این است كه انسان اگر فرضا از نظر جسمی مسخ نشود تبدیل به‏ یك حیوان نشود به طور یقین از نظر روحی و معنوی ممكن است مسخ شود تبدیل‏ به یك حیوان شود و بلكه تبدیل به نوعی حیوان شود كه در عالم ، حیوانی به‏ آن بدی و كثافت وجود نداشته باشد .

قرآن از " « بل هم اضل »" (سوره اعراف ، آیه . 179 )سخن می‏گوید ، یعنی از مردمی كه از چهارپا هم پست‏تر هستند .

مگر می‏شود انسان واقعا از نظر روحی تبدیل به یك حیوان‏ شود ؟ بله ، چون شخصیت انسان به خصائص اخلاقی و روانی اوست .

اگر خصائص اخلاقی و روانی یك انسان ، خصائص و اخلاقی یك درنده بود ، خصائص و اخلاقی یك بهیمه بود ، او واقعا مسخ شده است ، یعنی روحش‏ حقیقتا مسخ و تبدیل به یك حیوان شده است .

جسم خوك با روح آن تناسب‏ دارد و انسان ممكن است تمام خصلتهایش خصلتهای خوك باشد . اگر انسانی‏ اینگونه باشد ، از انسانیت منسلخ شده و در معنی و باطن و نزد چشم‏ حقیقت‏بین و در ملكوت ، واقعا یك خوك است و غیر از این چیزی نیست .

پس انسان معیوب ، گاهی به مرحله انسان مسخ شده می‏رسد . ما اینها را كمتر می‏شنویم و شاید بعضی خیال كنند اینها مجاز است و دیرتر باورشان‏ بیاید ، ولی حقیقت است . (5)

پی نوشت ها :

1.ر.ک‌:تفسیر نمونه‌، آیة‌الله مکارم شیرازی و دیگران‌، ج 6، ص 418ـ428،

2.على مشكینى ، مواعظ العددیه ، ص 433.

3.همان .

4. نیش و نوش هاى زبان، شکیبا سادات جوهری

5. استاد شهید مطهری، انسان کامل

سیاست هویج و چماق

قیامت گنهکاران ده گونه محشور می‌شوند

در قیامت مردم ده گونه محشور می‌شوند:

1 - شایعه‌سازان، به صورت میمون.                             2 - حرام خواران، به صورت خوک.

3- رباخواران، واژگونه.                                                  4- قاضی ناحقّ، کور.

5- خودخواهان مغرور، کر و لال.                                 6- عالم بی‌عمل، در حال جویدن زبان خود.

7- همسایه آزار، دست و پا بریده.                              8- خبرچین، آویخته به شاخه‌های آتش.

9- عیّاشان، بد بوتر از مردار.                                      10- مستکبران، در پوششی از آتش.

(تفسیر مجمع‌البیان و نور الثقلین و صافی، ذیل آیه 18 سوره نبأ)

از دانستنی‌های تاریخ، عبرت بگیرید!!

وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ الَّذِینَ اعْتَدَوْا مِنْکُمْ فِی السَّبْتِ فَقُلْنا لَهُمْ کُونُوا قِرَدَةً خاسِئِینَ (بقره 65)

قطعاً شما از (سرنوشت) کسانی از خودتان که در روز شنبه، نافرمانی کردند (و به جای تعطیل کردن کار در این روز، دنبال کار رفتند) آگاهید، ما (به خاطر این نافرمانی) به آنان گفتیم: به شکل بوزینه‌های مطرود در آیید.

این آیه نیز به روح عصیانگری و نافرمانی حاکم بر یهود و علاقه شدید آن‌ها به امور مادی اشاره می‌کند.

یکی از احکام تورات، وجوب تعطیل کردن شنبه بود که حرص و آز، گروهی از بنی اسرائیل را به کار واداشت و با حیله، روزهای شنبه، کار می‌کردند؛ لذا خداوند، افراد حیله‌گر را به صورت بوزینه در آورد تا درس عبرتی برای دیگران باشد.

این ماجرا علاوه بر این آیه در سوره اعراف، 163 166(نیز آمده است؛ و اصولًا مسخ چهره، یکی از عذاب‌های الهی و تحقّق قهر خداوندی است.)

گروهی از نصاری نیز بعد از نزول مائده آسمانی، کفر ورزیدند که به شکل بوزینه و خوک در آمدند : «وَ جَعَلَ مِنْهُمُ الْقِرَدَةَ وَ الْخَنازِیرَ» مائده، 60(کلمه‌ی «سبت» به معنای قطع و دست کشیدن از کار است. چنان که در آیه‌ای دیگر، درباره‌ی نقش خواب فرموده است: «وَ جَعَلْنا نَوْمَکُمْ سُباتاً» ) نبأ ، 9(و لذا شنبه، روز تعطیلی یهود، «یوم السبت» نامیده شده است)

«خاسِئِینَ» از ماده «خسأ به معنی «طرد نمودن» است. این واژه ابتدا برای طرد سگ بکار رفته، ولی سپس به طور عام استعمال شده است.

در آیه به جای «قردة خاسئة»، «خاسِئِینَ» فرموده که صفت برای جمع مذکّر عاقل است، شاید این استعمال برای آن است که جسم آنان تبدیل به بوزینه شده، نه روح و عقل انسانی آنان ؛ زیرا در این صورت، عذابِ بیشتری می‌کشند. هر چند که برخی، همانند مراغی در تفسیر خود، مراد از بوزینه شدن را یک تشبیه دانسته و گفته‌اند: این آیه نیز نظیر آیه‌ی «کَمَثَلِ الْحِمارِ» و یا «کَالْأَنْعامِ» است. یعنی مسخ معنوی آنان منظور است، نه مسخ صوری و ظاهری ولی در تفسیر أطیب البیان روایتی از پیامبر صلی اللَّه علیه و آله نقل شده است که فرمودند:

خداوند هفتصد امّت را در تاریخ به خاطر کفرشان، تغییر چهره داده و به سیزده نوع حیوان، تبدیل شده‌اند. (بحار، ج 14، ص 787)

همان‌گونه که در روایات می‌خوانیم دامنه مسخ در قیامت با توجّه به خصوصیّات روحی افراد، گسترده‌تر خواهد بود. در قیامت مردم ده گونه محشور می‌شوند:

1 شایعه‌سازان، به صورت میمون. 2 حرام خواران، به صورت خوک.

3 رباخواران، واژگونه. 4 قاضی ناحقّ، کور. 5 خودخواهان مغرور، کر و لال.

6 عالم بی‌عمل، در حال جویدن زبان خود. 7 همسایه آزار، دست و پا بریده.

8 خبرچین، آویخته به شاخه‌های آتش. 9 عیّاشان، بد بوتر از مردار.

10 مستکبران، در پوششی از آتش.( تفسیر مجمع‌البیان و نور الثقلین و صافی، ذیل آیه 18 سوره نبأ )

آیا این بوزینه و خوک‌هائی که موجودند از نسل همان گروه می‌باشند یا نه؟

خدای قهار آنان را به علت اینکه معصیت نمودند مسخ نمود .خدا ایشان را به این وسیله نابود کرد که بادی آمد و آنان را به دریا ریخت. خدا هیچ امتی را مسخ نکرد مگر اینکه آنان را هلاک نمود. این بوزینه و خوک‌ها از نسل آنان نیستند، بلکه آن گروه به شکل بوزینه و خوک در آمدند.

پیام‌های آیه:

1- از دانستنی‌های تاریخ، عبرت بگیرید. «وَ لَقَدْ عَلِمْتُمُ»

2ـ کسی که حکم خدا را نسخ کند، خود را مسخ کرده است. تغییر و تحریف چهره دین، تغییر چهره انسانیّت را به دنبال دارد. «اعْتَدَوْا» ، «کُونُوا قِرَدَةً»

3ـ استراحت و عبادت، باید جزء برنامه‌های رسمی باشد و هر کس زمان تعطیل و تفریح و عبادت را به کار مشغول شود، متجاوز است. «اعْتَدَوْا مِنْکُمْ فِی السَّبْتِ»

5ـ در جهان طبیعت، تبدیل موجودی به موجود دیگر ممکن است. «کُونُوا قِرَدَةً»

6ـ حیوانات، از رحمتِ خداوند دور نیستند، ولی حیوان شدن انسان، نشانه‌ی قهر و طرد الهی است. «کُونُوا قِرَدَةً خاسِئِینَ»

و در دنباله بحث در آیه بعد می‌فرماید:

فَجَعَلْناها نَکالاً لِما بَیْنَ یدی‌ها وَ ما خلف‌ها وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِینَ (بقره 66)

ما این عقوبت را عبرتی برای حاضران معاصر و نسل‌های بعدشان و پندی برای پرهیزکاران قرار دادیم.

«نَکالَ» عذابی است که اثر آن باقی و ظاهر باشد تا دیگران ببینند و عبرت بگیرند.

امام صادق علیه‌السلام فرمود: مراد از «لِما بَیْنَ یدی‌ها»، مردم زمان نزول بلا هستند و مراد از «ما خلف‌ها»، امّت‌های بعد از نزولند که شامل ما مسلمانان نیز می‌شود یعنی این درس عبرت مخصوص بنی اسرائیل نبود، و همه انسان‌ها را شامل می‌شود.(تفسیر مجمع‌البیان ذیل آیه مورد بحث)

پیام‌های این آیه :

1ـ شکست‌ها و پیروزی‌ها باید برای آیندگان درس باشد. «نَکالًا» ، «ما خلف‌ها»

2ـ عبرت گرفتن و پندپذیری، نیازمند داشتن روحیّه‌ی تقواست. «مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِینَ»

منابع:

1-  تفسیر نور ج 1

2-  تفسیر نمونه ج 1

3-  تفسیر آسان ج 1

4-  تفسیر مجمع‌البیان و نور الثقلین و صافی، ذیل آیه 18 سوره نبأ

5-  بحارالانوار، ج 14، ص 787

سیما و جایگاه گناهکاران در قیامت

سیما و جایگاه گناهکاران در قیامت

قرآن کریم در سوره آل عمران آیه 20 می فرماید:

«روزی که هر کس آنچه را از خوب و بد عمل خود حاضر می بیند» یعنی روز جدا شدن خوبی ها از بدی ها، و هر کس آنچه کاشته درو می کند.

قرآن کریم در آیات مختلف سیما و جایگاه گناهکاران را در قیامت اعلام می دارد از قبیل:

- سوره ابراهیم آیات 49 و 50، که می فرماید:

«گناهکاران را در آن روز می بینی که با هم در زنجیرها بسته شده اند. تن پوش هایشان از "قطران" (قیر) است و چهره هایشان را آتش می پوشاند. و همچنین حال و روزشان را اینگونه در سوره احزاب آیه 66 بیان می کند:

«ناله حسرت جهنمیان برخاسته می گویند: ای کاش ما خدا را فرمان می بردیم و پیامبر را اطاعت می کردیم.»

«و ای کاش فلانی را دوست خود نگرفته بودیم.» (فرقان آیه 28)

و در سوره فجر آیه 24 می فرماید: «ای دریغ بر ما، بر آنچه درباره آن کوتاهی کردیم. کاش برای زندگانی خود چیزی از پیش می فرستادیم.»

و در سوره واقعه آیه 51 تا 52 می فرماید:

« آن گاه شما ای گمراهان دروغ پرواز، قطعاً از درختی که از زقوم است خواهید خورد و از آن شکم هایتان را خواهید آکند.» اهل دروخ در جهنم تشنه و گرسنه می شوند، می خورند اما سیر نمی شوند و در آیات 166 و 167 سوره بقره بیان می دارد که روز قیامت روز حسرت، افسوس و آه گناهکاران است.

آن زمان که درجات بهشت و مقام بهشتیان را می بینند، به حال خود افسوس می خورند که به عذاب دردناک مبتلا هستند. از چرک دوزخیان و خارو خاشاک می خورند و از آب جوشان می نوشند...

افسوس بر فرصت های از دست رفته که باعث شده نعمت های بهشتی را از دست بدهند.

علی (علیه السلام) در خطبه 190 جایگاه گناهکاران را در معاد این گونه معرفی می کند و می فرماید:

«در جایگاهی تنگ، در میان مشکلاتی بزرگ، آتش پر شور که صدای زبانه هایش وحشت زا و شراره هایش تا دل آسمان زبانه می کشد، غرش پرهیجان، فروزنده و گذارنده و خاموشیش بسیار دور، آتش گیره اش مشتعل، قرارگاهش تاریک، اطراف و جوانبش تیره و ظلمانی دیگ های جوشانش سخت داغ، و اوضاعش سخت وحشتناک است گناهکاران در عذابند.»

و قرآن کریم روز معاد را روز هول و وحشت و عذاب برای گناهکاران اعلام می دارد و در سوره مسد آیه 3 می فرماید: «روزی باشد که به دوزخ در آتشی در افتد»

و خداوند کسانی که عملشان سبک باشد را دعوت به جایگاهی که نامش هاویه است می کند و بیان می کند که آن ها مهمان همیشگی عذاب و آتش هستند و هیچ راه قرار و هیچ پناهگاهی غیر از خداوند ندارند و مهم تر از همه هیچ شیعی وجود ندارد که آنها را نجات دهد.

سیما و جایگاه نیکوکاران در قیامت

روز رستاخیز روز پاداش و جزای اعمال انسان است و انسان نیکو کار خوشحال و خشنود است زیرا مهم ترین پاداش خود که همان رضایت خداوند است را می بیند ولی با این حال خداوند وعده بهشت جاویدان و همنشینی با خوبان را به او داده است.

در سوره فرقان آیه 15 بهشت را همیشگی و دائمی اعلام می شود و در سوره های مختلف بهشت را وصف بدین گونه می کند که: نهرها جاریست در آن و فساد، عیب و نقصی از آن دور است.

و اما انسان بهشتی خود نیز از هر گونه پلیدی و ناپاکی منزه است و خواستار چیزیست که خداوند بدان راضی است زیرا که آنان از خدای خود راضی اند و خدا از آنان راضی است. آنچه بر بهشت حکومت می کند سراسر فضیلت است و جایی برای رذایل نیست نه جایی لغو و لهو و نه جای گناه و ناپاکی، بلکه سراسر اینست است و سلامتی.

و در سوره فاطر آیات 34 و 35 می فرماید بهشت که سرای نیست و سلامتی است اثری از خوف، خون، رنج، خستگی و خلاصه هیچ درد و ناتوانی جسمانی و روحانی در آن راه نیست.

و در بهشت نه نشانه ای از کهولت است و نه اثری از ضعف و سستی. بلکه جایگاه ابدیست که انسان از خدا راضی و خدا هم از او راضی که این بهترین پاداش برای نیکوکاران است.

4. از روایات اسلامى استفاده مى شود كه در روز رستاخیز گذرگاهى عمومى وجود دارد كه همگان باید از آن عبور كنند.به این گذرگاه، در لسان روایات، صراط گفته شده است، كه مفسران آیه 71- 72 سوره مریم([16]) را نیز ناظر بر آن دانسته اند.

5. میان بهشتیان و دوزخیان حائلى وجود دارد كه قرآن از آن به «حجاب» تعبیر مى كند.نیز در روز رستاخیز انسانهاى والایى  بر نقطه اى مرتفع  قرار دارند، كه بهشتیان و دوزخیان را از سیماى هر یك مى شناسند، چنانكه مى فرماید: (وَ بَیْنَهما حِجابٌ وَ عَلى الأَعرافِ رِجالٌ یَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسیماهُمْ)(اعراف/46): میان آن دو حجاب وحائلى است و در نقاط بلند عرصه محشر مردانى قرار دارند كه هر شخصى را از سیمایش مى شناسند. این انسانهاى والا، به حكم روایات ما، پیامبران و اوصیاى شریف آنان مى باشند.

6. زمانى كه حسابرسى به پایان رسیده و سرنوشت افراد روشن مى شود، آفریدگار جهان پرچمى را كه به آن «لواء الحمد»مى گویند به دست پیامبر گرامى (صلى الله علیه وآله وسلم) مى دهد، و آن حضرت پیشاپیش بهشتیان به سوى بهشت حركت مى كند.([ بحار الأنوار، ج8، باب 18، احادیث 1تا 12; مسند احمد، 1/281، 295و 3/144])

7. در روایات متعدد، از وجود حوض بزرگى در صحراى محشر خبر داده شده كه به حوض كوثر معروف است; پیامبر اكرم (صلى الله علیه وآله وسلم) قبل از همگان كنار حوض مزبور مى آید، و رستگاران امّت، به وسیله پیامبر و اهل بیت مكرّم ـ سلام اللّه علیهم اجمعین ـ از آن آب مى نوشند.[15]

بنابراین آیه مباركه (إِنْ كانَتْ إِلاّ صَیْحَةً واحِدة فَإِذا هُمْ جَمیعٌ لَدَیْنا مُحْضَرُون) (یس/53) بیانگر واقعیت نفخ صور در آیه 51 است كه مى فرماید: (وَنُفِخَ فِی الصُّور فَإِذا هُمْ مِنَ الأَجْداثِ إِلى رَبِّهِمْ یَنْسِلُون) و معنى آیه این است كه نفخه صور دوم جز یك فریاد نیست، كه پس از آن ناگهان همگان  نزد ما حاضر خواهند بود.[16]

(وَ إِنْ مِنْكُمْ إِلاّوارِدُها كانَ عَلى رَبِّكَ حَتْماً مَقْضیّاً * ثُمَّ نُنَجّی الَّذینَ اتَّقَوا وَ نَذَرُ الظّالِمینَ فِیها جِثیّاً) (مریم/71ـ72): هیچ یك از شماها نیست مگر اینكه وارد آن (دوزخ) مى شود، واین مطلب حكم قطعى خداوند است. سپس پرهیزگاران را نجات مى دهیم، وستمگران را كه به زانو در آن درافتاده اند، رها مى كنیم.