سایت خاتون

ختم مجرب حضرت ابوالفضل (ع) برای حاجت های مهم

در کتاب منتخب التواریخ آمده است: نام مبارک حضرت قمر بنی هاشم که عباس است،

به شمار ابجد می شود ۱۳۳ و آنکه می گویند:

یکی از ختم های تجربه شده این است که ۱۳۳ مرتبه این عبارت را بخوانند حاجتشان روا خواهد شد:

- نظرات (0)

تسبیحات حضرت زهرا

تسبیحات حضرت فاطمه

 

تسبیحات حضرت زهرا-تسبیحات فاطمه یا تسبیحات حضرت زهرا ذکری است که شیعیان معمولاً پس از هریک از نمازهای یومیه می‌گویند.

 

۱ دستور تسبیح

۲ تاریخچه

۳ اهمیت تسبیح فاطمه

۴ تسبیح تربت

 

 

دستور تسبیح

تسبیح فاطمه به این صورت است:

۳۴ بار الله اکبر

۳۳ بار الحمدلله

۳۳ بار سبحان الله

 

تاریخچه(تسبیحات حضرت زهرا)

به نقل از دانشنامه اسلام، از معتبرترین منابع اسلام شناسی، در سال‌های اول ازدواج با فاطمه، علی پول کمی کسب می‌کرد. او از چاه آب می‌کشید و مزارع دیگران را آبیاری می‌کرد. فاطمه نیز خود خدمتکاری نداشت و خود غلات را با دست آسیاب می‌کرد و بر اثر کار دستانش تاول زده بود. روزی علی خبر دار می‌شود که محمد چند برده دریافت کرده‌است. علی فاطمه را می‌فرستد تا یکی از این برده‌ها را از پدرش دریافت نماید. فاطمه پیش پدرش می‌رود اما در خود این را نمی‌بیند که چنین درخواستی نماید. سرانجام علی خود به همراه فاطمه راهی منزل محمد می‌شود، اما در خواست او از طرف محمد رد می‌شود. محمد به آنها گفت که «او نمی‌تواند اجازه دهد که اصحاب صفه از گرسنگی رنج بکشند» و «من باید برده‌ها را بفروشم و پول آنها را صرف کمک به آنها کنم». محمد در عوض تسبیحی که به تسبیح فاطمه زهرا معروف است را به زوج جوان می‌آموزد. گویند علی هیچگاه پیش از خواب، گفتن این تسبیح را ترک نمی‌کرد.

 

اهمیت تسبیح فاطمه(تسبحات حضرت زهرا)

در منابع شیعی نسبت به تسبیحات فاطمه توجه فراوانی شده‌است و اهمیت آن بسیار زیاد قلمداد می‌شود.

 

از محمد بن علی (امام پنجم شیعه) شده است: «خدای تعالی با چیزی بهتر از تسبیح حضرت زهرا تمجید و عبادت نشده‌است زیرا اگر بهتر از آن چیزی بود، رسول خدا آن را به فاطمه علیهاسلام می‌آموخت.»

 

از جعفر صادق، امام ششم شیعیان نقل شده است: «تسبیح زهرا علیهاسلام صد ذکر است ولی در میزان سنجش اعمال، هزار ذکر محسوب می‌گردد، شیطان را دور و خدای تعالی را راضی می‌کند. ما همانطور که به بچه‌های خود دستور می‌دهیم نماز بخوانند، دستور می‌دهیم تسبیح فاطمه را بگویند. کسی که تسبیح فاطمه زهرا را درست بعد از نماز واجب و قبل از برخاستن از سجاده بگوید، و آن را به گفتن لااله الا الله ختم کند، خدای تعالی او را می‌آمرزد.»

 

تسبیح تربت

فاطمه تسبیحی با نخ پشمی درست کرده بود و با آن ذکرها را می‌شمرد. وقتی که حمزه کشته‌ شد، فاطمه از خاک حمزه تسبیح ساخت و همین سیره بعدها ادامه یافت تا اینکه تسبیح را از تربت حسین بن علی ساختند. جعفر صادق در اینباره گفته‌است: «ثواب ذکر با تسبیح تربت امام حسین ۷۰ برابر است.»

 

 

تسبیحات حضرت فاطمه

 

اسرار تسبیحات حضرت زهرا(علیهاالسلام)  

نجات از شقاوت
تسبیحات حضرت زهرا(علیهاالسلام) از آثار و برکات بسیارى برخوردار است که از جمله‏ ى آنها نجات یافتن از شقاوت و بدبختى است. هر انسانى به تناسب بینش و نگرشى که به جهان هستى و وجود پرآشوب خود دارد به دنبال خوشبختى است، و به عبارتى دیگر یکى از مهمترین مسائلى که همه‏ ى انسانها را آگاه یا ناآگاه به خود مشغول داشته است به طورى که کارهاى زندگى و برنامه‏ هایشان را در جهت وصول به آن پى‏ ریزى مى‏ کنند، مسئله‏ ى رسیدن به سعادت و گریز از شقاوت است.

منتهى از آنجایى که انسان اختیار دارد؛ راه خودش را باید آزادانه انتخاب کند. لذا انسان بعد از این که راه برایش نمایان شد، گاهى حسن انتخاب به خرج مى ‏دهد و راه هدایت مى‏ پیماید، و گاهى سوء انتخاب به خرج داده و راه ضلالت و گمراهى پیش مى‏ گیرد. و این مسئله شقاوت و سوء عاقبت مسئله ‏اى است که همه‏ ى آنان که به خود آمده‏ اند، از آن مى‏ ترسند و آنها که بصیرت ندارند و در خواب غفلت عمر مى‏ گذرانند از آن نیز به غفلت به سر مى‏ برند.

لذا آن دسته که داراى بصیرت هستند، به لحاظ خوف از شقاوت همیشه دست به دعا و ذکر بلند مى‏ کنند و با تضرع و اصرار از خداى خویش طلب دورى از شقاوت و رسیدن به سعادت مى ‏نمایند. مداومت بر تسبیحات حضرت فاطمه(علیهاالسلام)، موجب محفوظ ماندن از شقاوت و بدبختى است.

از این رو شایسته نیست که از برکات و آثار آن غفلت نموده و در انجام آن کوتاهى و سستى نماییم. امام صادق(علیه‏ السلام) در این رابطه مى‏ فرماید: «یا ابا هارون، انا نامر صبیاننا بتسبیح فاطمه علیهاالسلام کما نامرهم بالصلاه، فالزمه، فانه لم یلزمه عبد فشقى»(1)؛ اى ابا هارون! ما بچه‏ هاى خود را همانطور که به نماز امر مى‏ کنیم به تسبیحات حضرت فاطمه(علیهاالسلام) نیز امر مى‏ کنیم. تو نیز بر آن مداومت کن، زیرا هرگز به شقاوت نیفتاده است بنده‎ای که بر آن مداومت نموده است.

و نیز از این حدیث شریف استفاده مى‏ شود که شایسته است والدین محترم، تسبیحات حضرت زهرا (علیهاالسلام) را مانند نماز به فرزندانشان تعلیم کنند، باشد که مشمول این حدیث گردند.

دورى شیطان و خشنودى خدا
شیطان همواره دشمن دیرینه‏ ى انسان بوده و هست و هیچگاه انسان از حیله‏ ها و خواطر شیطانى او در امان نیست. شیطان بنا بر آیات الهى، دشمن قسم خورده‏ ى انسان است تا او را به هر طریق ممکن به گمراهى بکشاند. از این رو آدمى همیشه در معرض تهاجم شیطان و وساوس شیطانى است. بعضى انسانها در مقابل این تهاجم شیطانى و خواطر نفسانى همیشه در حال فرارند که در این صورت همواره مورد تعقیب شیطان و خواطرند، و هیچگاه خلاصى ندارند و اى بسا در آخر خسته شده و نفس ‏زنان تسلیم شوند، و عده‏ اى اندک در تلاش ‏اند که با مداومت بر ذکر و فکر و عمل، چنان رفتار کنند که شیطان و خواطر را از خود فرارى دهند و شیطان را از خود دور کنند که البته راهى است مشکل. کسانى که به این مقام برسند داراى نفس مطمئنه خواهند شد که دیگر دگرگونى در آن راه ندارد.

وقتى انسان توانست شیطان را از خود دور و طرد کند، و به طاعات عمل نماید و در کارها و اذکار و عبادت‎هاى خود اخلاص ورزد، رضایت خدا نیز حاصل گردد، چون شیطان و وساوس او یکى از بزرگترین موانع کسب رضایت و خشنودى حق تعالى است. آرى رضا و رضوان خداوند سبحان مطلوب سالکان و منتهاى آرزوى عارفان است.

یکى از راه‎هایى که مى‏ تواند شیطان را از انسان دور کرده و موجبات رضاى الهى را فراهم آورد مداومت بر تسبیحات حضرت فاطمه‏(علیهاالسلام) است. امام باقر (علیه‏السلام) مى‏ فرماید: «من سبح تسبیح فاطمه علیهاالسلام ثم استغفر، غفر له، و هى مائه باللسان، و الف فى المیزان، و یطرد الشیطان، و یرضى الرحمان»(2)؛ هر کس تسبیحات حضرت فاطمه(علیهاالسلام) را بجا آورد و پس از آن استغفار کند، مورد مغفرت قرار مى ‏گیرد، و آن تسبیح به زبان صد تا است، و در میزان (اعمال) هزار (ثواب) دارد، و شیطان را دور کرده، و خداى رحمان را خشنود و راضى مى ‏نماید.

از امام صادق(علیه‏ السلام) روایت است که وقتی انسان در جاى خواب خود مى‏ خوابد، فرشته‏ ی بزرگوارى و شیطان سرکشی به سوى او مى‏ آیند، پس فرشته به او مى‏ گوید:
روز خود را به خیر ختم کن و شب را با خیر افتتاح کن، و شیطان مى‏گوید: روز خود را با گناه ختم کن و شب را با گناه افتتاح کن. اگر اطاعت فرشته کرد و تسبیحات حضرت زهرا(علیهاالسلام) را در وقت خواب خواند، فرشته آن شیطان را مى‏ راند و از او دور مى‏ کند، و او را تا هنگام بیدارى محافظت مى‏کند، پس باز شیطان مى‏ آید و او را امر به گناه مى‏ کند و ملک او را به خیر امر مى‏ کند. اگر از فرشته اطاعت کرد و تسبیح آن حضرت را گفت آن فرشته، شیطان را از او دور مى‏ کند و حق تعالى عبادت تمام آن شب را در نامه ‏ى عملش مى‏ نویسد.(3)

برائت از دوزخ و نفاق
بنا بر روایت امام صادق(علیه‏السلام)، تسبیحات حضرت زهرا(علیهاالسلام) از جمله‏ ى ذکر کثیرى است که خداوند در قرآن کریم یاد فرموده است:

«تسبیح فاطمة الزهراء علیهاالسلام من الذکر الکثیر الذى قال الله عز و جل: «واذکروا الله ذکرا کثیرا.» و از طرفى رسول گرامى اسلام فرموده است: «من اکثر ذکر الله عز و جل احبه الله و من ذکر الله کثیرا کتبت له برائتان؛ برائة من النار و برائة من النفاق»(4)؛ هر کس ذکر خداى عزوجل را بسیار کند خداوند او را دوست دارد، و هر کس ذکر خدا را بسیار کند براى او دو برائت(منشور آزادى) نوشته شود: یکى برائت از آتش جهنم، و دیگرى برائت از نفاق و دورویى. لذا تسبیحات صدیقه‏ ى طاهره اگر با شرائطش انجام پذیرد، موجب برائت از دوزخ و نفاق مى‏ گردد.

پی‎نوشت‎ها
1ـ فروع کافى، کتاب الصلاه، ص 343، ح 13.
2ـ وسائل الشیعه، ج 4، ص 1023، ح 3.
3ـ شیطان دشمن دیرینه‏ى انسان، محمد نصیرى، ص 136.
4ـ اصول کافى، ج 2، ص 499، ح 3.

- نظرات (0)

8نام متبرک خدا

این هشت اسم خدا را قبل از دعاهایتان بگویید تا اجابت شوید

رسول خدا فرمود برای خدا هشت اسم است كه در ساق عرش و قلب خورشید و در بهشت و درخت طوبی نوشته شده هركس قبل از دعا بگوید مستجاب می شود و آن هشت اسم این است:

یا دائِمُ,یا حَیُّ, یا وتْرُ, یا فردُ, یا اَحدُ, یا قَویُّ, یاقَدیمُ,  یا قاد

همچنین:
 اسم مبارک <الله>  980 بار درقرآن کریم امده است که همه صفات جلال و جمال و کمال در این اسم جمع شده است و  اختصاص به ذات مقدسه الهی دارد.

پس هر گاه <الله> گفته شود گویا همه اسما حسنی گفته شده است.

 حضرت علی(ع) میفرماید: هرکس 100 ایه از ایات قران را از هر جا که باشد قرائت کند وبعد از ان هفت بار یا الله بگوید ،اگر بر سنگی دعا کند هر اینه خداوند تبارک وتعالی ان را بشکافد.

- نظرات (0)

چشم و گوش خدا

سمیع و بصیر بودن خداوند

بطور مسلّم خداوند منزه از جسم و جسمانیت است با این وصف مراد از سمیع و بصیر بودن خداوند چیست؟

پاسخ: «بصیر» در قرآن پنجاه و یك بار وارد و در چهل و سه مورد به عنوان وصف خدا آمده است، و «سمیع » چهل و هفت بار و جز در یك مورد در همه جا صفت خدا قرار گرفته است، و آن مورد استثنا عبارت است از:

( ...فَجَعَلْناهُ سَمِیعاً بَصیراً )¹؛ «ما انسان را شنوا و بینا قرار دادیم».

بینایى و شنوایى از بزرگترین ابزار شناخت و نافع ترین آنها است و از میان حواس پنجگانه ظاهرى، این دو حس انسان را با خارج بیشتر مربوط مى سازد و به همین جهت نسبت به دیگر حواس از ارزش بالایى برخوردارند و خدا نیز با این دو صفت توصیف شده و از اطلاق الفاظ دیگر حواس مانند شام (بویا)، ذائق (چشنده)، لامس(لمس كننده) خوددارى شده است، در حالى كه ملاك اطلاق آن دو (بصیر و سمیع) در دیگر اسما، حواس موجود است و اگر ملاك سمیع و بصیر بودن خدا حضور مبصرات و مسموعات نزد خدا باشد، همین معنا نیز در بوییدنى ها و چشیدنى ها و ملموسات موجود است، ولى علت این تبعیض این است كه بصر و سمع، از شرافت و ارزش بیشترى برخوردارند و تشریح این قسمت در آخر بحث مى آید.

 

معنى بصیر و سمیع در خدا

بصیر در خدا به دو ملاك به كار مى رود:

1. حضور دیدنى ها نزد خدا، این موقعى است كه با سمیع همراه باشد، چنان كه مى فرماید:

( ...إِنَّ اللّهَ نِعِمَّا یَعِظُكُمْ بِهِ إِنَّ اللّهَ كانَ سَمِیعاً بَصِیراً ). ²

«خدا شما را به وسیله آن (دستور به رفتار به عدل) چه نیكو پندتان مى دهد، حقّاً كه خدا شنوا و بینا است».

2. علم به جزئیات و خصوصیات اشیا و این در موقعى است كه با حرف (با) همراه باشد، چنان كه مى فرماید:

( ...وَ كَفى بِرَبِّكَ بِذنُوبِ عِبادِهِ خَبِیراً بَصِیراً ).³

«كافى است كه خدا نسبت به گناه بندگان خود دانا و بینا است».

و باز مى فرماید:( ...وَ كانَ اللّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیراً ).⁴

«خدا به آنچه كه انجام مى دهید بینا است».

و نیز مى فرماید:

( ...ما یُمْسِكُهُنَّ إِلاَّ الرَّحْمنُ إِنّهُ بِكُلِّ شَىْء بَصِیرٌ ).⁵

«این پرندگان را در آسمان جز خداى رحمان نگه نمى دارد، او نسبت به همه چیز بینا است».

متعلق بینایى در این آیات مختلف است، گاهى «همه چیز» گاهى «بندگان» و در مرحله سوم «اعمال انسان ها» و گاهى «گناهان آنان» مى باشد.

گروهى از مفسران بصیر را فقط به حضور مبصرات نزد خدا تفسیر كرده اند و این معنا در مورد اشیا قابل رؤیت درست است، ولى گاهى در مواردى به كار رفته كه قابل رؤیت نیستند، مانند «ذنوب»، زیرا بسیارى از گناهان قابل رؤیت نیست، طبعاً در این جا باید مقصود از «بصیر» آگاهى از جزئیات باشد و شاهد آن این است: آن گاه كه ذنوب را متعلق بصیر قرار مى دهد، لفظ خبیر را با آن همراه مى سازد، چنان كه مى فرماید: (بِذُنُوبِ عِبادِهِ خَبیراً بَصِیراً) و شاید هدف آیات این است كه خدا نسبت به آنچه كه در جهان هستى مى گذرد، علم تفصیلى دارد نه علم اجمالى و تمام آنچه كه در آشكار و پنهان است از قلمرو علم خدا بیرون نیست.

از این بیان روشن مى گردد نظریه كسانى كه منكر تعلق علم خدا به جزئیات مى باشند، به بهانه آن كه مستلزم تغییر در ذات است، با ظاهر این آیات سازگار نیست و شاید به خاطر این كه لفظ بصیر در لغت عرب متضمن معنى دقت و موشكافى است، قرآن آن را در موارد یاد شده در زیر به كار مى برد:

1. آشنایى به خصوصیات نفس ( بَلِ الإِنْسَانُ عَلى نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ ).⁶ «انسان به خصوصیات ذات خود آگاه است». و مقصود از خصوصیات، روحیات نیك و بد، و تمایلات زیبا و زشت است.

2. رموز پنهان در جهان، چنان كه از زبان سامرى چنین نقل مى كند: (بَصُرْتُ بِما لَمْ یَبْصُرُوا بِهِ... ).⁷ «دیدم من آنچه را آنان ندیدند».

تا این جا معنى بصیر روشن شد، اكنون به تفسیر لفظ «سمیع» مى پردازیم.

تفسیر صفت سمیع

«سمیع» در قرآن به ظاهر در دو معنى به كار رفته است: یكى به معنى حضور مسموعات نزد خدا و این معنا بیشترین سهم را در استعمال دارد، و دیگرى به معنى مجیب چنان كه مى فرماید: ( ...سَمِیعُ الدُّعَاء ).⁸

حق این است كه سمیع یك معنا بیش ندارد و آن شنیدن است وخدا در هر حال، دعاى بندگان را مى شنود، ولى گاهى مقرون به اجابت هست و گاهى نیست، و جمله (سَمِیعُ الدُّعاء)، جامع بین این دو معنا است و اگر فرض كنیم كه مقصود از سمیع الدعاء، مجیب الدعاء است، این خصوصیت از لفظ استفاده نمى شود، بلكه از قراین خارجى به دست مى آید.

 

بینا و شنواست بدون عملیات فیزیكى

بر همگان روشن است عمل بینایى در انسان یا یك جاندار، در سایه یك رشته عملیات فیزیكى تحقق مى پذیرد; بنابر این شنیدن و دیدن در خدا از این طریق امكان پذیر نیست، ناچار باید در این جا به همان قاعده «خُذِ الْغایات وَ اتْرُكِ الْمَبادى» چنگ افكند، زیرا هدف از بینایى جز آگاهى از دیدنى ها و همچنین هدف از شنوایى جز آگاهى از امواج صوتى، چیز دیگرى نیست، هرگاه خود این نتیجه، بدون یك رشته ادوات، و ابزار، یا فعالیتهاى فیزیكى صورت پذیرد، در چنین صورت حقیقت بینا بودن و شنوا بودن را دارا خواهد بود و آیات قرآن بیش ازا ین ثابت نمى كند كه خدا بینا و شنوا است، و امّا این كه خصوصیات موجودات امكانى را داراست، هرگز بر آن دلالت ندارد.

از آن جا كه همه ى عوالم امكانى نزد خدا حاضر است، قهراً مبصرات و مسموعات نیز نزد او حاضر خواهند بود، از این جهت بسیارى از محقّقین این دو وصف را از شعب علم راخدا به جزئیات گرفته اند و واقعیت علم را جز حضور معلوم نزد عالم چیز دیگرى ندانسته اند، و اگر برخى از متكلمین گفته اند: شنوایى خدا به علم به مسموعات بازگشت مى كند، گفتار صحیحى است و مسلماً حضور موجودات نزد خدا بالاتر از حضور موجودات نزد انسان از طریق صور ذهنى است.

در اینجا سؤالى مطرح است و آن این كه هرگاه واقعیت بصیر و سمیع بودن حضور متعلقات آنها نزد خدا است، پس باید بتوان اسماى دیگرى براى خدا تصور كرد، مانند شام (بویا)، ذائق (چشنده) و لامس (لمس كننده) زیرا همه ى بوییدنى ها وچشیدنى ها و لمس كردنى ها نزد خدا حاضر است.

ولى پاسخ این سؤال روشن است و آن این كه: شرافت و كرامت این دو حس، قابل قیاس با حواس دوگانه (شنوایى و بینایى) نیست، بیشترین علم انسان به اشیا از طریق شنیدن و دیدن است، از این جهت توصیف خدا به این دو اسم، ملازم با جواز توصیف به نظایر آنها نیست.

گذشته از این لازمه توقیفى بودن اسماى خدا(هرچند ما نپذیرفتیم)، اكتفا ورزیدن به اسمایى است كه در كتاب و سنت وارد شده است.

و در پایان یادآور مى شویم فرقه اشاعره «سمیع» و «بصیر» در مورد خدا را به همان معنایى كه در انسان به كار مى رود تفسیر مى كنند، ولى براى پرهیز از برچسب تجسیم، فوراً كلمه «بدون كیفیت» را به كار مى برند; ولى در مباحث مربوط به عقاید اشاعره در كتاب «بحوث فى الملل و النحل» یادآور شدیم كه ضمیمه كردن «بلا كیف» دردى را دوا نمى كند و تفصیل این مطلب را از آن كتاب بطلبید.

 

روایاتى از پیشوایان معصوم

امیر مؤمنان (علیه السلام) مى فرماید: «خدا بصیر است نه از طریق به كار بردن ادوات حسى، و مشاهِد است نه از طریق تماس خارجى»⁹

و نیز مى فرماید: «مى شنود نه از راه شكافتن امواج هوا و دستگاه شنوایى»¹⁰

و باز مى فرماید: «خدا بصیر است، ولى هرگز به دستگاه بینایى توصیف نمى شود».¹¹

جامع ترین سخن، كلامى است كه امام صادق (علیه السلام) مى فرماید: «سمیع بصیر، أى سمیع بلا حاجة، و بصیر بلا آلة، بل یسمع بنفسه و یُبصر بنفسه» یعنى: «خدا شنوا و بینا است، شنوا است بدون دستگاه شنوایى، و بینا است بدون ادوات حسى، بلكه بالذات مى شنود و مى بیند»¹²

- نظرات (0)

با دو مثال زیبای قرآنی

وَ مَثَلُ الَّذِینَ یُنْفِقُونَ أَمْوالَهُمُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبِیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ كَمَثَلِ جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ أَصابَها وابِلٌ فَآتَتْ أُكُلَها ضِعْفَیْنِ فَإِنْ لَمْ یُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ (بقره ـ 265)

و مَثل كسانى كه اموال خود را در طلب رضاى خداوند و استوارى روح خود انفاق مى‏كنند، همچون مَثل باغى است كه در نقطه‏اى بلند باشد (و از هواى آزاد به حدّ كافى بهره بگیرد) و باران‏هاى درشت به آن برسد و میوه‏ى خود را دو چندان بدهد. و اگر باران درشتى نبارد، باران‏هاى ریز و شبنم (ببارد تا همیشه این باغ، شاداب و پر طراوت باشد.) و خداوند به آنچه انجام مى‏دهید بیناست.

 

نکات آیه

1ـ جمله " ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ تَثْبِیتاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ" انگیزه‏هاى انفاق صحیح و الهى را بیان مى‏كند و آن دو چیز است: "طلب خشنودى خدا" و "تقویت روح ایمان و ایجاد آرامش در دل و جان"

این جمله مى‏گوید: انفاق كنندگان واقعى كسانى هستند كه تنها به خاطر خشنودى خدا و پرورش فضائل انسانى و تثبیت این صفات در درون جان خود و همچنین پایان دادن به اضطراب و ناراحتی هایى كه بر اثر احساس مسئولیت در برابر محرومان در وجدان آنها پیدا مى‏شود، اقدام به انفاق مى‏كنند. (بنابراین "من" در آیه به معنى "فى" خواهد بود).

2ـ جمله "وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ" كه در آخر آیه ذكر شده، هشدارى است به همه كسانى كه مى‏خواهند عمل نیكى انجام دهند كه مراقب باشند كوچك‏ترین آلودگى از نظر نیت یا طرز كار پیدا نكنند؛ زیرا خداوند كاملاً مراقب اعمال آنها است.

پیام‏های این آیه

1ـ اگر هدف، تحصیل رضاى خداوند و رشد و كمال روحى باشد، كارها بارور مى‏شود. «ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ»، «فَآتَتْ أُكُلَها ضِعْفَیْنِ»

2ـ اخلاص، ساده به دست نمى‏آید، باید به سراغ آن رفت. «ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ»

3ـ كارهاى خالص، همچون مزرعه‏اى در نقطه‏اى مرتفع است كه از خرابى سیل محفوظ است. «بِرَبْوَةٍ أَصابَها»

4ـ اگر هدف خدا باشد، از جلوه‏ها و جمال‏ها هم محروم نمى‏شویم.

مخلصین در جامعه محبوب‏تر از ریاكارانند. «جَنَّةٍ بِرَبْوَةٍ» انفاق خالص، همانند مزرعه‏ اى در دامنه كوه و زمین مرتفع است كه همه مردم آن را مى‏بینند و از آن لذّت مى‏برند.

5ـ مهم‏تر از امكانات، بهره‏گیرى از امكانات است. بارانِ ریز یا درشت مهم نیست، مهم آن است كه زمین بتواند آن را جذب كند. «فَإِنْ لَمْ یُصِبْها وابِلٌ فَطَلٌّ»

 

یك مثال جالب دیگر براى انفاق هاى آلوده به ریا و منت‏

أَ یَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَنْ تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِنْ نَخِیلٍ وَ أَعْنابٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ لَهُ فِیها مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ وَ أَصابَهُ الْكِبَرُ وَ لَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفاءُ فَأَصابَها إِعْصارٌ فِیهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ كَذلِكَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآیاتِ لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ (بقره ـ 266)

آیا كسى از شما دوست دارد كه باغى از درختان خرما و انگور داشته كه از زیر درختان آن نهرها در جریان و براى او در آن (باغ) از هرگونه میوه‏اى وجود داشته باشد و در حالى كه به سن پیرى رسیده و فرزندانى (كوچك و) ضعیف دارد، گردبادى همراه با آتش سوزان به آن باغ بوزد و باغ را یكسره بسوزاند. این چنین خداوند آیات را براى شما بیان مى‏كند تا شاید اندیشه كنید.

در این آیه مثال گویاى دیگرى، براى مسأله انفاق آمیخته با ریاكارى و منت و آزار و اینكه چگونه این كارهاى نكوهیده آثار آن را از بین مى‏برد، بیان شده است.

 

نكته‏ها

1- این مثال هاى پى در پى كه هر كدام از دیگرى گویاتر و ظریف‏تر است، همه در ارتباط با مسائل زراعى است، چرا كه نه تنها براى مردم مدینه كه این آیات در آنجا نازل شد و مردمى زراعت پیشه بودند، بلكه براى تمام مردم دنیا كه به هر حال بخشى از زندگى آنان را مسائل زراعى تشكیل مى‏دهد، آموزنده بوده و هست.

2- از جمله " وَ أَصابَهُ الْكِبَرُ وَ لَهُ ذُرِّیَّةٌ ضُعَفاءُ" (صاحب آن باغ، پیر و سالخورده باشد و فرزندانى كوچك و ناتوان داشته باشد) استفاده مى‏شود كه؛ انفاق و بخشش در راه خدا و كمك به نیازمندان، همچون باغ خرمى است كه هم خود انسان از ثمرات آن بهره‏مند مى‏شود و هم فرزندان او، در حالى كه ریاكارى و منت و آزار، هم سبب محرومیت خود او مى‏شود و هم نسل هاى آینده كه باید از ثمرات و بركات اعمال نیك او بهره‏مند گردند، محروم خواهند شد و این خود دلیل بر آن است كه نسل هاى آینده در نتایج اعمال نیك نسل هاى گذشته سهیم هستند.

از نظر اجتماعى نیز چنین است؛ زیرا محبوبیت و اعتمادى كه پدران بر اثر كار نیك در افكار عمومى پیدا مى‏كنند، سرمایه بزرگى براى فرزندان آنها خواهد بود.

3- جمله " إِعْصارٌ فِیهِ نارٌ" (گردبادى كه در آن آتشى باشد) ممكن است اشاره به گردبادهاى ناشى از بادهاى "سموم" و سوزان و خشك كننده باشد و یا گردبادى كه از روى خرمن آتشى بگذرد و طبق معمول كه گردباد هرچه را بر سر راه خود بیابد با خود همراه مى‏برد، آن را از زمین برداشته و به نقطه دیگرى بپاشد.

ممكن است اشاره به گردبادى باشد كه به همراه صاعقه به نقطه‏اى اصابت كند و همه چیز را تبدیل به خاكستر نماید.

در هر حال اشاره به نابودى سریع و مطلق است. (" اعصار" در لغت به معنى گردباد است كه به هنگام وزش باد، از دو سوى مخالف تشكیل مى‏گردد و به شكل عمودى است كه یك سر آن به زمین چسبیده و سر دیگر آن در آسمان است و گاه بسیارى از اشیاء را با خود مى‏برد.)

یک مسئله قابل توجه در این آیه

انسان هنگامى كه پیر و عیالمند شد، توان تولیدش از بین مى‏رود، ولى نیاز و مصرفش شدید مى‏شود. حال اگر منبع درآمدش نیز نابود شود، به ذلّت كشیده مى‏شود.

انسان در قیامت، از یك‏سو توان عمل صالح ندارد و از سوى دیگر نیازش شدید است. در این حال اگر كارهاى صالحش با منّت و ریا محو شده باشد، به چه ذلّتى مى‏رسد؟!!

 

یک تذکر

پیامبر اكرم صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: هر كس «لا اله الا الله» بگوید به واسطه آن كار، درختى در بهشت براى او كاشته مى‏شود و همچنین است هر كس «الله اكبر» بگوید.

شخصى به پیامبر گفت: پس درختان ما در بهشت بسیار است! حضرت فرمودند: آرى، به شرط آنكه آتشى به دنبال آن نفرستید و آن را نسوزانید. (بحارالانوار، ج 8، ص 186)

 

پیام‏های این آیه

1ـ خودت را به جاى دیگران بگذار تا مسائل را خوب درك كنى. «أَ یَوَدُّ أَحَدُكُمْ»

2ـ از مثال‏هاى طبیعى كه زمان و مكان و عصر و نسل در آن اثر نمى‏گذارد، استفاده كنیم. «جَنَّةٌ مِنْ نَخِیلٍ وَ أَعْنابٍ»

3ـ منّت و آزار بعد از انفاق، همچون باد سوزانى است بر باغى سرسبز و آتشى بر بوستانى خرّم. «فَاحْتَرَقَتْ»

4ـ رشد یافتن، تدریجى است، ولى تخریب و حبط عمل در یك لحظه است. «فَأَصابَها إِعْصارٌ فِیهِ نارٌ فَاحْتَرَقَتْ»

5ـ مثال‏هاى قرآن، براى فكر كردن است. «لَعَلَّكُمْ تَتَفَكَّرُونَ»

منابع:

تفسیر نور ج1

تفسیر نمونه ج2

بحارالانوار، ج 8

 

- نظرات (0)