سایت خاتون

دو ویژگی اصلی دنیا در قرآن!‌

در دین درباره بی ارزش بودن دنیا به معنی بی ارزشی مقایسه ای است، یعنی دنیا ارزش ندارد که ما به خاطر آن اصول اخلاقی و اجتماعی و معنی انسانیت و بزرگواری را از دست بدهیم. 

قرآن کریم در این زمینه دو تعبیر دارد:

1. دنیا متاع زودگذر: «وَیَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ یُقْسِمُ الْمُجْرِمُونَ مَا لَبِثُوا غَیْرَ سَاعَةٍ كَذَلِكَ كَانُوا یُوْفَكُونَ»؛ [1] و روزى که قیامت برپا شود، مجرمان سوگند یاد می‌‏ کنند که جز ساعتى (در عالم برزخ) درنگ نکردند! این‌ چنین از درک حقیقت بازگردانده می ‌‏شوند.

«وَیَوْمَ یَحْشُرُهُمْ كَأَن لَّمْ یَلْبَثُواْ إِلاَّ سَاعَةً مِّنَ النَّهَارِ یَتَعَارَفُونَ بَیْنَهُمْ...»؛ [2] (به یاد آور) روزى را که (خداوند) آنها را جمع (و محشور) می ‌‏سازد آن ‌چنان‌که (احساس می‌‏کنند) گویى جز ساعتى از روز، (در دنیا) توقّف نکردند، به آن مقدار که یکدیگر را (ببینند و) بشناسند.

در این آیات اشاره به وضع دردناک مشرکان در قیامت کرده و می ‌‏گوید به خاطر بیاور آن ‌روز را که خداوند همه آنها را محشور می‌ کند، در حالى‌ که چنان احساس می‌‏کنند که تمام عمرشان در این دنیا بیش از ساعتى از یک روز نبود؛ به همان مقدار که یکدیگر را ببینند و بشناسند.

این احساس کم بودن مقدار اقامت در دنیا، یا به دلیل آن است که اصولاً در برابر زندگى جاویدان قیامت به مقدار ساعتى بیش نیست.

یا از آن ‌رو است که این دنیاى ناپایدار چنان با سرعت بر آنها گذشت که گویى بیش از یک ساعت نبود.

و یا این ‌که به دلیل عدم استفاده صحیح از عمر خود، چنین می‌‏ پندارند که همه عمرشان بیش از یک ساعت ارزش نداشت.

بنابر آنچه گفته شد، جمله «یَتَعارَفُونَ بَیْنَهُمْ» (یکدیگر را می ‌‏شناسند) اشاره به مقدار درنگ آنها در دنیا است؛ یعنى آنچنان عمر را کوتاه احساس می‌‏ کنند که گویا تنها به مقدارى بود که دو نفر یکدیگر را ببینند و معارفه‌‏اى در میان آنها انجام گردد و از همدیگر جدا شوند.

این احتمال نیز در تفسیر آیه داده شده است که منظور احساس کوتاهى زمان دوران برزخ است؛ یعنى آنها در دوران برزخ در حالتى شبیه به خواب فرو می ‌‏روند که گذشت سال ‌ها و قرون و اعصار را احساس نمی ‌‏کنند، به طورى که به هنگام رستاخیز فکر می ‌‏کنند دوران برزخشان که شاید هزاران و یا ده‌ها هزار سال بود، بیش از ساعتى به درازا نکشید؛ [3] زیرا کوتاهى زندگى دنیا برایشان روشن شد. آنان می‌‏ پنداشتند که دنیا سراى باقى است. در حالى‌که اگر دنیا را میلیون ‌ها سال هم تصور کنید، در برابر جاودانى آخرت هیچ وزن و اعتبارى ندارد. حال چگونه است مدت زندگى چند ده سال آدمیان در برابر ابدیت آخرت: «یَتَخَافَتُونَ بَیْنَهُمْ إِن لَّبِثْتُمْ إِلَّا عَشْرًا»؛ [4] آنها آهسته با هم گفت‌وگو می‌کنند (بعضى می‌‏ گویند:) شما فقط ده (شبانه روز در عالم برزخ) توقّف کردید. [5]

لذا دنیا و توقف در آن به قدرى فانى و زودگذر است که انسان به هنگام مرگ و به هنگام قیامت این ‌طور می ‌‏پندارد که بیش از یک شب و یک روز، یا بیش از یکى دو ساعت در دنیا مکث ننموده است.

2. دنیا متاع اندک: «لْ مَتَاعُ الدَّنْیَا قَلِیلٌ »‏؛ [6] به آنها بگو سرمایه زندگى دنیا، ناچیز است.

منظور از قلیل و ناچیز در این‌جا فنا پذیری و از بین رفتن سریع است. 

دو اصل اساسی در هدفمندی آفرینش از نظر قرآن

از نظر قرآن جهان آفرینش بیهوده خلق نشده است؛ بلكه تمامى اجزا و عناصر آن براى هدف و غرض مشخصى خلق شده‏اند.

در آیات زیادى از قرآن به هدفدارى آفرینش جهان و آدمیان اشاره شده است؛ از جمله:
«إِنَّ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّیْلِ وَالنَّهَارِ لآیَاتٍ لِّأُوْلِی الألْبَابِ* الَّذِینَ یَذْكُرُونَ اللّهَ قِیَامًا وَقُعُودًا وَعَلَىَ جُنُوبِهِمْ وَیَتَفَكَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ رَبَّنَا مَا خَلَقْتَ هَذا بَاطِلًا سُبْحَانَكَ فَقِنَا عَذَابَ النَّارِ»؛ آل عمران (3)، آیه 190 - 191.؛ «مسلماً در آفرینش آسمان ‏ها و زمین و آمد و رفت شب و روز، براى صاحبان عقل و اندیشه آیاتى است؛ كسانى كه خداوند را در حال ایستادن و نشستن و آن هنگام كه بر پهلو خوابیده‏اند، به یاد مى‏ آورند و در آفرینش آسمان‏ ها و زمین مى ‏اندیشند بارالها! این را بیهوده نیافریده‏اى، منزّهى تو، ما را از عذاب آتش نگاه‏دار».
آیات فوق انسان را به اندیشه وا مى‏ دارد و مى ‏فهماند كه مشاهده بدون اندیشه و تفكر ره به جایى نمى ‏برد.
در آیه‏اى دیگر مى‏فرماید:
«رَبُّنَا الَّذِی أَعْطى‏ كُلَّ شَیْ‏ءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدى‏»؛ «پروردگار ما كسى است كه به هر موجودى، خلقت مناسب او را عطا كرد و آن گاه هدایت نمود».
در این آیه به دو اصل اساسى اشاره شده است: نخست اینكه خداوند به هر موجودى آنچه را نیاز داشته، عطا كرده است. دیگر آنكه هر موجودى، به گونه‏اى هدایت شده است كه از همه نیروهاى خود در پایندگى حیات استفاده كند و به هدف نهایى وجود خود نائل آید.از آنچه گذشت روشن می شود كه دنیا بی ارزش نیست، بلكه ارزش مقدمی دارد و مانند جهاز تغذیه در جنین است كه برای دوران محدودی مناسب است و برای دوره بعدی حیات جهازات كامل تر و پایاتری لازم است. جهان نیز جنین دنیایی بزرگ تر و پایاتر است و مقدمه ای برای رسیدن به حیات برتر.

 

پی نوشت ها:

[1]. روم، 55.

[2]. یونس، 45.

[3]. مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، ج ‏8، ص 302- 303.

[4]. طه، 103.

[5]. طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج ‏14، ص 210.

[6]. نساء، 77.

- نظرات (0)

بیگانگان را مَحرم اسرار خویش قرار ندهیم

- نظرات (0)

شکم باره ای که همه را هلاک می کند!

- نظرات (0)

قرآن، تورات و انجیل را تأیید می کند

- نظرات (0)

دنیا دوست‌ترین قوم جهان !

و مسلماً آن ها (یهود) را حریص ترین مردم به زندگی دنیاخواهی یافت، و حتی حریص تر از مشرکین (تا آنجا) که هر یک از آنها دوست دارد هزار سال عمر کند، در حالی که این عمر طولانی آنها را از عذاب خداوند باز نخواهد داشت و خداوند به اعمال آنها بینا است.

---

«فإنّما أهلُها کلابٌ عاویةٌ، و سَباعٌ ضاریةٌ، یَهِرُّ بَعضُها علی بَعضٍ، وَ یَأکُلُ عزیزُها ذَلیلها، و یَقهَرُ کبیرُها صغیرها. نَعَم مُعَلَّقَةٌ، و اُخری مُهمَلَةٌ، قَد أضَلَّت عُقُولَها، وَ رَکِبَت مَجهولَها. سُرُوحُ عاهَةٍ بِوَادٍ وَعثٍ، لیس لها راعٍ یُقیمُها، و لا مُسیمٌ یُسیمُها. سَلَکَت بهم الدنیا طَریقَ العمی، و أخَذَت بأبصارِهِم عَن مَنارِ الهُدی...»1

 

شرح گفتار

امیر متّقیان علی (علیه السّلام) در این فراز از نامه ی 31 نهج البلاغه، از حالات دنیاپرست خبر داده و در این باره فرموده است: «همانا دنیاپرستان چونان سگ های درّنده، عوعوکنان، برای دریدن صید در شتابند، برخی به برخی دیگر هجوم آوردند، و نیرومندشان، ناتوان را می خورد، و بزرگترها کوچکترها را. و یا چونان شترانی هستند که برخی از آنها پای بسته، و برخی دیگر در بیابان رها شده، که راه گم کرده و در جادّه های نامعلومی در حرکتند، و در وادی پر از آفت ها، و در شنزاری که حرکت با کندی صورت می گیرد گرفتارند؛ نه چوپانی دارند که به کارشان برسد، و نه چراننده ای که به چراگاهشان ببرد. دنیا آنها را به راه کوری کشاند، و دیدگانشان را از چراغ هدایت بپوشاند.»

سخن گهربار امیر بیان علی (علیه السّلام) بیانگر آن است که انسان در اثر دلبستگی شدید به دنیا کارش به جایی خواهد رسید که غیر از امور مادّی و دنیوی، چیز دیگری در منظرش زیبا و جذّاب جلوه نمی دهد.

او دنیا را همچون قرارگاهی امن و رضایت بخش می بیند که می تواند رفاه و آسایش او را تأمین نماید.

طبیعی است که اگر انسان با چنین دیدگاهی نسبت به دنیا نگاه کند تبدیل به یک موجود منفعت طلبی خواهد شد که تنها به منافع شخصی خویش اندیشیده و در پی کسب منافع مادّی  و امکانات رفاهی سر از پا نمی شناسد و به محض اینکه بوی پول و ثروت، جاه و مقام و سایر امور مادّی به مشامش می رسد همچون حیوان درّنده وحشیانه هجوم آورده و در این مسیر دیگران را زیر چنگال حرص و طمع خویش لگد مال خواهد ساخت.

 

دنیادوستانی که نظیر ندارند!

پروردگار هستی در میان اقوام و ملل مختلفی که در دنیا وجود دارند، به عنوان سنبل دنیاپرستی و جاه طلبی به سرنوشت تاریک و ظلمانی قوم ستمگر «یهود» اشاره می کند، تا شاید بیدار باشی باشد برای تمام انسان های دنیا دوست و مال پرستی که به غیر از پول و ثروت چیز دیگری را نمی شناسند.

آن یگانه خالق هستی قوم ستمگر «یهود» را چنین معرفی می کند: «وَ لَتَجِدَنَّهُم اَحرَصَ النّاس علی حیوهٍ و مِنَ الذین اُشرکوا، یَوَدُّ اَحَدُهُم لو یُعَمَّرُ اَلفَ سِنَهٍ و ما هُوَ بِمُزَحزِحِهِ من العذاب اَن یُعَمِّرُواللهُ بصیرٌ بما یعملون»؛ 2و مسلماً آن ها را حریص ترین مردم به زندگی دنیاخواهی یافت، و حتی حریص تر از مشرکین (تا آنجا) که هریک از آنها دوست دارد هزار سال عمر کند، در حالی که این عمر طولانی آنها را از عذاب خداوند باز نخواهد داشت و خداوند به اعمال آنها بینا است.

 

تاریخ زندگی یهود بیانگر است که آنها در اثر عشق و محبت زیادی که به دنیا داشتند به موجودات نژادپرستی تبدیل شدند که خود را گل سر سبد انسانهای دنیا معرفی می کردند. کج اندیشی آنها در حدّی است که حتّی عقیده دارند خداوند بهشت را برای آنها آفریده و آتش جهنّم با آنها کاری ندارد!

این پندار خودخواهانه درهای حرص و طمع را به روی آنها باز کرده و آنها را به انواع ظلم و جنایت و حق کشی ها آلوده ساخت.

آری یهود در گرایش به دنیا از همه حریص ترند، حریص در اندوختن مال و ثروت، حریص در قبضه کردن دنیا و ... که هریک لکّه ی ننگی در تاریخ زندگی وحشیانه ی آنها محسوب می شود.

امروزه نیز آنها به همین درد خانمانسوز به شکل گسترده تر و شدیدتر مبتلا هستند. آنها برای افزودن به حجم ثروتهای کلان خویش از هیچ جنایتی اِبا ندارند، و جنگ های خونین به راه انداخته اند، و خون بسیاری از انسان ها را به ناحق می ریزند، آتش فتنه و فساد به پا می کنند، همسایگان را به جان هم می اندازند، برای فروش اسلحه و موادّ مخدّر و ثروت اندوزی بیشتر دست به هرکاری می زنند.

آری طبیعت دنیا این گونه است که هر کسی با آن رفاقت کرده و رشته ی قلب و جان خود را به آن گره بزند، عملکردی جز خیانت، حیله گری، غارتگری، قتل و ... را نباید از او انتظار داشت.

امیر متّقیان علی (علیه السلام) در یکی از کلمات دلنشین خویش پیرامون دنیا فرموده است: «دنیا خانه جنگ و غارتگری، تبهکاری و هلاکت، و سر منزل ناآرامی است...» 3

بنابراین اگر ما نیز بیش از حد نسبت به دنیا از خود دلبستگی نشان دهیم به یقین به همان دردی مبتلا خواهیم شد که قوم ظالم و ستمگر یهود مبتلا شدند و لذا سزاوار است که هرچه سریعتر از مرکب هوی و هوس پایین آمده و چراغ محبت و دوستی دنیا را در خانه ی قلب خود خاموش سازیم، تا از این طریق بتوانیم جایگاه عزّت و سربلندی خویش را در سرای باقی تأمین نماییم.

 

عاقبت دنیادوستی!

حضرت عیسی (علیه السّلام) با مردی سیاحت می کرد. پس از مدتی راه رفتن گرسنه شدند، به دهکده ای رسیدند، عیسی (علیه السّلام) به آن مرد گفت: برو نانی تهیه کن و خود مشغول نماز شد.

آن مرد رفت و سه گرده نان تهیه کرد و بازگشت. مقداری صبر کرد تا نماز آن حضرت تمام شد. چون کمی به طول انجامید یک گرده را خورد. عیسی پرسید: گرده سوم چه شد؟! گفت: همین دو گرده بود. پس از آن مقدار دیگری راه پیمودند و به دسته‌ای آهو برخوردند که یکی از آنها مرده بود.

حضرت عیسی خطاب به لاشه ی آهو گفت: با اذن خدا برخیز. آهو حرکتی کرد و زنده شد.

آن مرد شگفت زده شد و بر زبان کلمه ی سبحان الله جاری نمود. حضرت عیسی (علیه السلام) گفت: تو را سوگند می‌دهم به حق آن کسی که این نشانه ی قدرت را برای تو آشکار نمود، بگو نان سوم چه شد؟! باز جواب داد: دو گرده نان بیشتر نبود. دو مرتبه به راه افتادند، نزدیک دهکده ای بزرگی رسیدند، در آن جا سه خشت طلا افتاده بود، رفیق عیسی (علیه السلام) گفت: این جا ثروت و مال زیادی است. آن جناب فرمود: آری، یک خشت برای تو، یکی از من، و خشت سوم برای کسی که نان سوم را برداشته است. مرد حریص گفت: من نان سوم را خوردم. عیسی (علیه السلام) از او جدا شد و فرمود: هر سه خشت طلا مال تو باشد. آن مرد کنار خشت ها نشست و به فکر برداشتن و بردن آنها بود، سه نفر از آنجا عبور کردند و او را با سه خشت طلا دیدند، او را کشتند و طلاها را برداشتند و چون گرسنه بودند قرار گذاشتند یکی از آن سه نفر از دهکده ی مجاور نانی تهیه  کند تا بخورند.

شخصی که برای نان آوردن رفت با خود گفت: نان ها را مسموم می کنم تا آنها بمیرند و آن دو نفر دیگر نیز هم عهد شدند که رفیق خود را پس از برگشتن بکشند.

هنگامی که نان ها را آورد آن دو نفر او را کشتند و خود به خوردن نان ها مشغول شدند. چیزی نگذشت که آنها نیز مردند.

حضرت عیسی (علیه السّلام) به هنگام بازگشت، جنازه ی آن چهارنفر را بر سر همان سه خشت طلا دید و فرمود: این است رفتار دنیا با دوستدارانش!4

                         روده ی تنگ به یک نان تهی پر گردد                 نعمت روی زمین پر نکند دیده ی تنگ

 

پی نوشت ها :‌

1- فرازی از نامه ی 31 نهج البلاغه، ص531، ترجمه ی محمّد دشتی

2-سوره بقره، آیه 96

3- فرازی از خطبه 191، ص 378، ترجمه محمّد دشتی

4برگرفته از کتاب هزار و یک حکایت اخلاقی؛ نوشته ی محمّدحسین محمّدی، حکایت 306

- نظرات (0)