سایت خاتون

زیارت امیرالمومنین

دعایی برای رفع غم و اندوه

در كتاب «بلد الأمین» از حضرت رسول اکرم صلى اللّه علیه و آله روایت كرده:

هر كه هر روز ده بار این دعا را بخواند، حق تعالى‏ چهار هزار گناه كبیره او را بیامرزد

و وى را از سكرات مرگ و فشار قبر، و صد هزار هراس قیامت نجات دهد،

و از شرّ شیطان و سپاهیان او محفوظ گردد و قرضش ادا شود و اندوه و غمش برطرف گردد، دعا این است:

اَعْدَدْتُ لِكُلِّ هَوْلٍ لا اِلهَ اِلا اللَّهُ وَ لِكُلِّ هَمٍّ وَ غَمٍّ ماشاءَ اللَّهُ

وَ لِكُلِّ نِعْمَةٍ الْحَمْدُ لِلَّهِ وَ لِكُلِّ رَخآءٍ اَلشُّكْرُ لِلَّهِ

وَ لِكُلِّ اُعْجُوبَةٍ سُبْحانَ الِلَّهِ

وَ لِكُلِّ ذَنْبٍ اَسْتَغْفِرُ اللَّهَ

وَ لِكُلِّ مُصیبَةٍ اِنّا لِلّهِ وَ اِنّا اِلَیْهِ راجِعُونَ

وَ لِكُلِّ ضیقٍ حَسْبِىَ اللَّهُ

وَ لِكُلِّ قَضآءٍ وَ قَدَرٍ تَوَكَّلْتُ عَلَى اللَّهِ

وَ لِكُلِّ عَدُوٍّ اِعْتَصَمْتُ بِاللَّهِ

وَ لِكُلِّ طاعَةٍ وَ مَعْصِیَةٍ لا حَوْلَ وَ لا قُوَّةَ اِلاّ بِاللَّهِ الْعَلِىِّ الْعَظیمِ.

آیا خدا به کسی یا چیزی شک دارد؟!

آیا الفاظی چون «لعلّ» و مانند آن، در قرآن نیز به همان معنی که در میان مردم رایج است (که نشانه شک، تردید عدم یقین است) به کار رفته است؟

برخی بر این باورند كه «شاید» خدا، «باید» است ولی باید توجه داشت كه لفظ ‏‏«شایدِ» گاهی به «گوینده» و گاهی به «فعل» بر می‌گردد.

گوینده هم گاهی عالم ‏است، گاهی جاهل و گاه شك دارد.

ذات اقدس الهی گوینده‌ای نیست كه به چیزی جهل ‏یا شك داشته باشد زیرا " إِنَّهُ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ " است، " عَلَى كُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ " است، " إِنَّهُ بِكُلِّ شَیْءٍ مُّحِیطٌ " است و مانند آن.

پس استعمال این كلمات بر اساس خصوصیت گوینده آن ‏یعنی خدا نیست ، بلكه به فعل مربوط است.

 

لعلّ، شاید معمولی نیست!

قرآن كریم وقتی مقاماتی مانند تقوا، علم، سعادت را تحلیل می‌كند این عبارات را همراه با كلمه «لعلَّ» بیان می‌كنند و هر جایی از قرآن كه كلمه لعل ذكر شده است به معنای شاید معمولی نیست.

به عبارت دیگر كلمه «لعلَّ» برای تردید نیست، بلكه حكایت از نفس استعداد درونی عابد و زاهد است.

وقتی به سالك گفته می‌ شود در این مسیر حركت كن، شاید به انتهای مسیر برسی، در اینجا شاید به معنای شاید برسی و شاید نرسی نیست؛ بلكه به این معنی است كه اگر راه بیفتید می‌ رسید.

به عبارت دیگر اگر عبادت را برای قرب الهی شروع كردی، به مقصد می ‌رسی. اگر كسی قابلیت را داشته باشد ـ و خدای متعال هم استعداد ذاتی به او داده است ـ وقتی او راه افتاد، می ‌رسد.

اگر استعداد شخص عرضی او باشد، می ‌توان گفت كه شخص در مسیر تحصیل قرار می‌ گیرد اما احیاناً شاید عالم نشود، چون عالم شدن او یك امر عارضی است و احتمال دارد كه این امر عارضی از او زائل شود اما این معنای استعداد نیست.

وقتی خداوند انسان را خلق می‌ كند بر اساس سوره مباركه الرحمن كه می ‌فرماید: «الرَّحْمَنُ، عَلَّمَ الْقُرْآنَ، خَلَقَ الْإِنسَانَ، عَلَّمَهُ الْبَیَانَ؛ [خداى] رحمان قرآن را یاد داد و انسان را آفرید و به او بیان آموخت» می‌ توان گفت كه هر رونده‌ای كه در قرآن به كار رفته است مربوط به وصول و رسیدن است و اگر به كسی گفته شود تحصیل كنید تا عالم شود به این معنی است كه اگر بخواهید عالم بشود، حتما عالم می‌ شوید.

به عبارت دیگر عالم شدن مترتب در تحصیل است برای این‌ كه استعداد وجودی شخص محصل، جزء لوازم ذاتی اوست كه خدای متعال او را در مقام خلقت در ذات او نهاده است؛ لذا او را به عنوان مستعد جعل كرد نه به عنوان غیر مستعد. به این معنی كه استعداد او عارضی نیست.

اگر به مومنین گفته می ‌شود فلان عمل را انجام دهید، امید است رستگار ‌شوید، به معنای این است كه رستگار می ‌شوید؛ زیرا این امید و استعداد به درون ذات انسان بر می ‌گردد كه آن استعداد وجودی انسان است و آن حق است به همان جعل وجودی انسان؛ لذا لعّل‌ های قرآن به استعداد شخص برمی‌ گردد. این ‌كه انبیاء می ‌فرمایند بیایید، راه برای رفتن هست و هركسی هم راه بیفتد، به همان ‌اندازه‌ای كه راه برود، رسیده است.

 

دچار غرور نشویم

مطلب دیگر این است كه در بسیاری از موارد اگر به شخصی بگویند فلان كار تو، ‏صد درصد آینده شما را تأمین می کند ، گرفتار غرور می‌شود؛ برای این‌كه غرور او را نگیرد، ‏تعبیر اخلاقی این است كه به او گفته شود شاید به مقصد برسی!

به هر حال كلمه لَعَلّ، ‏لیت، عسی كه در قرآن كریم آمده ، هرگز به ساحت الهی باز نمی ‌گردد.

- نظرات (0)

چرا مهربانی کم شده

قرآن کریم یک قانون به ما عنایت فرمود:

مُّحَمَّدٌ رَّسُولُ اللَّهِ وَالَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاء عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاء بَیْنَهُمْ(فتح، 29) 

محمد فرستاده خداست و کسانی که با او هستند با کافران خشن و بین خودشان مهربانند.

حال با این معیار به امت اسلامی، به جامعه کنونی خودمان یک نگاهی بیاندازید، اگر بگوییم قضیه وارونه شده است حرف گزافی نیست. مسلمان با دشمن دین دست می دهد و افتخار می کند. مومن از مومن متنفر است و آن را درست می داند.

آیا خدای متعال این را برای امت اسلامی خواست؟

نگاه افراد مقید به ظواهر دینی نگاهی کاملاً بدبینانه به افراد غیر مقید است، انگار آنها تفاوتی با کافران ندارند. این درست نیست.

چقدر از بلند نظری و مهر پیشوایان دین، برای ما گفتند اما چرا و چرا اکنون چنین شده است؟

چرا با دیدن جرم و جنایت هایی که در عالم می بینیم و یا صدای مظلوم را می شنویم خود را به ندیدن و نشنیدن می زنیم و گاه نیز از اینکه این مسائل و مصیبت ها را به ما برسانند، معترض می شویم؟

در عالم چه خون هایی که به ناحق ریخته می شود و چه کسانی که مظلوم شده اند و جرئت فریاد زدن هم ندارند!

به حقیقت ما انسان ها چه فکری می کنیم؟ فکر کرده ایم چه کسی هستیم و این اشرف مخلوقات بودن از باب شرافت خودمان به شکل استقلالی است یا اینکه از باب رحمت خداوند است که او این عزت را به ما داده است؟

گاهی اوقات با دیدن صحنه ها و جنایت های امروزی در عالم خجالت می کشیم! بدتر و وقیح تر آنجایی که خیلی از این جنایت ها با نام اسلام و مسلمانی در حال رخ دادن است.

مسلمان نماهایی كه قلب هم نوع خود را می خورند، سر او را به راحتی جدا می کنند و ... که البته این کارها البته از وحوش بعید نیست اما انسان چرا!

گاه آدمی با شنیدن داستان های تاریخ مثل خوردن جگر حمزه توسط هند جگر خوار و امثال آن تعجب می کرد ولی امروز با دیدن صحنه هایی می بینیم که اولاد منافق این جگر خواران و هم کیش و مسلک های آنان امروز به تبعیت از اجداد همچنان اقتدا می كنند.

به ضرس قاطع می توان گفت که از مهم ترین دلایل این فجایع و این همه نامهربانی و رفتارهای غیر انسانی موجود در عالم قساوتاست.

قساوت

در هر انسانى دو نیرو وجود دارد: نیروى عقل و خرد و نیروى عواطف انسانى. دستگاهى كه انسان به وسیله آن حقایق را مى فهمد عقل نامیده مى شود.

بنابراین، فهم و شعور و ادراك به یارى عقل انسان ممكن مى گردد؛ ولى عاطفه نیرویى است كه انسان به وسیله آن مسائل اخلاقى را همچونحبّ و بغض درك مى كند.

مادام كه عواطف انسانى زنده باشد، جوامع بشرى زنده هست و در حقیقت مرگ عاطفه ها، مرگ جوامع بشرى است.

واى بر انسان آن روز كه عواطفش بر اثر دنیا پرستى بمیرد كه در این صورت، انسان خطرناك تر از هر حیوان درنده وحشى مى شود! این بمب هاى شیمیایى را چه كسانى ساختند؟ دانشمندان دنیاپرست بى عاطفه! كسانى كه عواطف انسانى را به دلارها فروختند و كشته شدن هزاران انسان را در حلبچه ندیدند! چه كسانى شهرهاى هیروشیما و ناكازاكى ژاپن و یك صد هزار سكنه آنها را با بمب هاى اتمى و در مدّت چند لحظه نابود كردند؟

 

درجات قساوت

قلب یکی از حساس ترین اعضاء بدن انسان است؛ که قابلیت ‌های اعجاب ‌انگیزی در آن نهفته شده است. از جمله ی آن قابلیت ها این است که قلب، در برابر عواطف انسانی تغییر پذیر بوده و بنا به شرایط و موقعیتی که برای انسان پیش می آید، می ‌تواند نرم یا سخت گردد و حتی این نرمی و سختی هم، دارای درجات متفاوتی بوده؛ تا جایی که دل انسان از شدت قساوت می ‌میرد.

قرآن کریم، این درجات را با تمثیلی زیبا بیان کرده است:[طالقانى، سید محمود؛ پرتوى از قرآن‏، ج‏1، ص 202]

«ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُم ...فَهِیَ كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً»

«سپس دل هاى شما سخت شد... همچون سنگ، یا سخت ‏تر!»

أ‌. «وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الأَنْهَارُ»

«چرا كه پاره‏اى از سنگ ها مى‏ شكافد، و از آن نهرها جارى مى‏ شود»

ب‌.  «وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاء»

«و پاره‏اى از آنها شكاف بر مى ‏دارد، و آب از آن تراوش مى‏كند.»

ج. «وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ ...‏» [بقره/74]

«و پاره‏اى از خوف خدا به زیر مى ‏افتد ...»

خداوند در این آیه با تمثیل زیبایی، به بیان شدّت و درجه ی قساوت مردم یهود، اشاره کرده و بیان می کند که قلب در شدت قساوت به درجه‌ای می ‌رسد که حتی از سخت ‌ترین سنگ ها هم، سخت تر می شود.

نه اینکه چشم ها‌ی عواطف و علم از آن نمی جوشد، و قطرات محبت از آن تراوش نمى ‏كند؛ بلکه هرگز از خوف خدا، دلِ انسان سنگدل به تپش نمی افتد.

این تهدیدى است سربسته، براى این جمعیت بنى اسرائیل و تمام كسانى كه خط آنها را ادامه مى ‏دهند. [پرتوى از قرآن، ج‏1، ص 306]

 

عوامل قساوت

قساوت قلب، نیز مانند بسیاری از رفتارهایی که از انسان سر می ‌زند، دارای عواملی است که به برخی اشاره می گردد:

1. جهل و غفلت:

یکی از عوامل بروز قساوت قلب در انسان، جهل و غفلت است. جهل، تصویری نادرست از واقعیت، در برابر انسان ایجاد کرده و مانع نفوذ نور ایمان در قلب می شود؛ و غفلت، او را از جستجوی حقایق منحرف می سازد؛ فلذا دل انسان در مقابل نصیحت، معجزه و دلیل، سخت می گردد؛ چنانچه خداوند در خطاب به پیامبر اسلام می‌فرماید:

«فَإِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاء إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِینَ» [روم/52]

«و در حقیقت تو مردگان را شنوا نمى‏ گردانى و این دعوت را به كران آنگاه كه به ادبار پشت مى‏ گردانند نمى ‏توانى بشنوانى.»

2. اعراض از یاد خدا:

از دیگر عوامل سخت شدن قلوب،فراموشی خدا و اعراض از یاد اوست:

«الَّذِینَ كَانَتْ أَعْیُنُهُمْ فِی غِطَاء عَن ذِكْرِی وَكَانُوا لَا یَسْتَطِیعُونَ سَمْعًا» [کهف/101]

[به] همان كسانى كه چشمان [بصیرت]شان از یاد من در پرده بود و توانایى شنیدن [حق] نداشتند.

3. گناه:

گناه، نشانه ‌ی غفلت از خداوند است که، موجب سیاهى دل و ضعف ایمان شده و در صورت استمرار، بر دلها مُهر قساوت زده می ‌شود: [أطیب البیان فی تفسیر القرآن، ج‏11، ص: 157]

«أَوَلَمْ یَهْدِ لِلَّذِینَ یَرِثُونَ الأَرْضَ مِن بَعْدِ أَهْلِهَا أَن لَّوْ نَشَاء أَصَبْنَاهُم بِذُنُوبِهِمْ وَنَطْبَعُ عَلَى قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لاَ یَسْمَعُونَ» [أعراف/100]

مگر براى كسانى كه زمین را پس از ساكنان [پیشین] آن به ارث مى ‏برند باز ننموده است كه اگر مى‏ خواستیم آنان را به [كیفر] گناهانشان مى‏ رساندیم و بر دل هایشان مهر مى‏ نهادیم تا دیگر نشنوند.

طبع قلب، به معنى بسته شدن است که موجب محدود شدن از جهت دید و درك حقایق و أنوار ملکوتی خواهد بود و این چیزی جز، قساوت قلب نیست. [تفسیر روشن، ج‏9، ص 77]

4. لجاجت:

انسان از روی لجاجت، چشم خود را در برابر نشانه های الهی بسته و بر جهل خود پافشاری می کند:

«ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُكُم مِّن بَعْدِ ذَلِكَ فَهِیَ كَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً ...» [بقره/74]

«سپس دل هاى شما بعد از این واقعه سخت شد؛ همچون سنگ، یا سخت‏تر!...»

- نظرات (0)

همترازی در دوستی

- نظرات (0)

بدون دلیل حلال‏ها را حرام نپندارید

در تفاسیر آمده است كه بنى اسرائیل به پیامبر اسلام صلى اللَّه علیه و آله اشكال مى‏ كردند كه اگر تعالیم او موافق تعالیم انبیاى پیشین همچون ابراهیم، موسى و عیسى علیهم السلام است، پس چرا گوشت و شیر شتر را حرام نمى ‏داند؟!

این آیه 93 سوره آل عمران در جواب آنها نازل شد، كه تمام غذاها براى بنى اسرائیل حلال بوده است و تنها حضرت یعقوب بعضى از غذاها را بر خود تحریم نموده بود و دلیل این تحریم نیز چنان كه در بعضى تفاسیر آمده، آن است كه وقتى حضرت یعقوب گوشت شتر را استفاده مى‏ نمود، موجب ناراحتى جسمى او مى‏ شد، او از این غذا پرهیز مى ‏كرد (تفسیر عیّاشى، ج 1، ص 184) و بنى اسرائیل گمان مى ‏بردند كه این یك تحریم شرعى و ابدى است.

كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلاًّ لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ إِلاَّ مَا حَرَّمَ إِسْرَائِیلُ عَلَى نَفْسِهِ مِن قَبْلِ أَن تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ قُلْ فَأْتُواْ بِالتَّوْرَاةِ فَاتْلُوهَا إِن كُنتُمْ صَادِقِینَ (آل عمران ـ 93)

فَمَنِ افْتَرَىَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ مِن بَعْدِ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ (آل عمران ـ 94)

همه خوراكی ها بر فرزندان اسرائیل حلال بود جز آنچه پیش از نزول تورات اسرائیل [=یعقوب] بر خویشتن حرام ساخته بود بگو اگر [جز این است و] راست مى‏گویید تورات را بیاورید و آن را بخوانید.

پس كسانى كه بعد از این بر خدا دروغ بندند آنان خود ستمكارانند.

 

پیام‏ های آیه:

1ـ حلال بودن غذاها، یك اصل ثابت در ادیان آسمانى است. «كُلُّ الطَّعامِ كانَ حِلًّا»

2ـ بدون دلیل و تحریم شرعى، حلال‏ ها را حرام نپندارید. «حَرَّمَ إِسْرائِیلُ عَلى‏ نَفْسِهِ»

3ـ بهترین نوع استدلال، استدلال بر اساس عقاید و كتاب آسمانى طرف مقابل است. «فَأْتُوا بِالتَّوْراةِ»

قُلْ صَدَقَ اللّهُ فَاتَّبِعُواْ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِینَ (آل عمران ـ 95)

بگو خدا راست گفت پس از آیین ابراهیم كه حق ‏گرا بود و از مشركان نبود پیروى كنید.

 

پیام ‏های آیه:

1ـ اهل كتاب كه خود را پیرو ابراهیم مى‏ دانند، باید موحّد باشند، زیرا او مشرك نبود. «فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهِیمَ»، «وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِینَ»

2ـ حق‏ گرایى ابراهیم، آیین او را پایدار و استوار ساخت. «فَاتَّبِعُوا مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً»

شأن نزول آیات:

از روایات و نقل مفسران استفاده مى ‏شود كه یهود، دو ایراد دیگر در گفتگوهاى خود به پیامبر صلی الله علیه و آله كردند:

نخست این كه چگونه پیامبر اسلام گوشت و شیر شتر را حلال مى ‏داند با این كه در آئین ابراهیم علیه السلام حرام بوده، و به همین دلیل یهود هم به پیروى از ابراهیم آنها را بر خود حرام مى ‏دانند، نه تنها ابراهیم بلكه نوح هم اینها را تحریم كرده بود با این حال چگونه كسى كه آنها را حرام نمى ‏داند دم از آئین ابراهیم مى ‏زند؟!

دیگر این كه چگونه پیامبر اسلام خود را وفادار به آئین پیامبران بزرگ خدا مخصوصاً ابراهیم علیه السلام مى ‏داند در حالى كه تمام پیامبرانى كه از دودمان اسحاق فرزند ابراهیم بودند "بیت المقدس" را محترم مى ‏شمردند، و به سوى آن نماز مى خواندند، ولى پیامبر اسلام از آن قبله روى گردانده و كعبه را قبله‏ گاه خود انتخاب كرده است؟!

آیات فوق به ایراد اول پاسخ گفته و دروغ آنها را روشن مى ‏سازد، و آیات آینده به ایراد دوم پاسخ مى ‏گوید.

 

تفسیر:

كُلُّ الطَّعَامِ كَانَ حِلاًّ لِّبَنِی إِسْرَائِیلَ إِلاَّ مَا حَرَّمَ إِسْرَائِیلُ عَلَى نَفْسِهِ مِن قَبْلِ أَن تُنَزَّلَ التَّوْرَاةُ 

این آیه با صراحت تمام تهمت هاى یهود را در مورد تحریم پاره‏اى از غذاهاى پاك (مانند شیر و گوشت شتر) رد مى‏ كند و مى‏ گوید: در آغاز، تمام این غذاها براى بنى اسرائیل حلال بود، مگر آنچه اسرائیل (اسرائیل نام دیگر یعقوب است) بر خود تحریم كرده بود.

درباره این كه یعقوب چه نوع غذایى را بر خود تحریم كرده بود و علت آن تحریم چه بود؟ توضیحى در آیه ذكر نشده است، ولى از روایات اسلامى بر مى ‏آید كه هنگامى كه یعقوب گوشت شتر مى ‏خورد بیمارى عرق النسا ("عرق النسا" یك نوع بیمارى عصبى است كه امروز به آن "سیاتیك" مى ‏گویند و بر اثر آن، اعصاب كمر و پاها به شدت ناراحت مى ‏شود به طورى كه گاهى قدرت حركت از انسان سلب مى ‏شود) بر او شدت مى‏ گرفت.

و لذا تصمیم گرفت كه از خوردن آن براى همیشه خوددارى كند، پیروان‏ او هم در این قسمت به او اقتدا كردند و تدریجاً امر بر بعضى مشتبه شد و تصور كردند این یك تحریم الهى است، و آن را به عنوان یك دستور دینى به خدا نسبت دادند.

قرآن در آیه بالا علت اشتباه آنها را تشریح مى‏ كند و روشن مى‏ سازد كه نسبت دادن این موضوع به خدا یك تهمت است.

بنابراین قبل از نزول تورات هیچ یك از غذاهاى پاكیزه بر بنى اسرائیل حرام نبوده كه با جمله "مِنْ قَبْلِ أَنْ تُنَزَّلَ التَّوْراةُ" در آیه فوق به آن اشاره شده است، اگر چه بعد از نزول تورات و آمدن موسى بن عمران بر اثر ظلم و ستم یهود پاره‏اى از غذاهاى پاكیزه به عنوان مجازات، بر آنها تحریم شد.

قُلْ فَأْتُوا بِالتَّوْراةِ فَاتْلُوها إِنْ كُنْتُمْ صادِقِینَ

خداوند در این جمله به پیامبرش دستور مى ‏دهد كه از یهود دعوت كند همان تورات موجود نزد آنها را بیاورند و آن را بخواند تا معلوم شود كه ادعاى آنها در مورد تحریم غذاها نادرست است، ولى آنها حاضر به انجام این كار نشدند چون مى ‏دانستند در تورات چنین چیزى وجود ندارد.

فَمَنِ افْتَرَىَ عَلَى اللّهِ الْكَذِبَ مِن بَعْدِ ذَلِكَ فَأُوْلَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ

اكنون كه آنها حاضر به آوردن تورات نشدند و افترا بستن آنها بر خدا مسلم شد، باید بدانند كسانى كه بر خدا دروغ مى ‏بندند ستمگرند، هم بر خود ستم مى‏ كنند كه خویش را گرفتار مجازات و كیفر الهى مى‏ سازند، و هم به دیگران كه آنها را با دروغ و نیرنگ از راه راست منحرف مى ‏سازند.

 

تورات كنونى و تحریم پاره‏اى از گوشت ها:

در تورات كنونى در سفر "لاویان" فصل یازدهم ضمن بیان گوشت هاى حرام و حلال چنین مى‏ خوانیم: "از نوشخوار كنندگان و سم چاكان (منظور مثل گوسفند و گاو است که بین صم انها چاک دارد) اینها را نخورید، شتر را با وجودى كه نوشخوار مى ‏كند اما تمام سم چاك نیست آن براى شما ناپاك است".

از جمله ‏هاى فوق استفاده مى ‏شود كه یهود گوشت شتر و سایر سم چاكان را حرام مى ‏دانستند، ولى هیچ گونه دلالتى بر تحریم آنها در آئین ابراهیم و نوح ندارد ممكن است این قسمت از آنها باشد كه به عنوان مجازات بر یهود تحریم شده بود.

قُلْ صَدَقَ اللّهُ فَاتَّبِعُواْ مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِینَ

اكنون كه مى ‏بینید من در دعوت خود صادق و راستگویم، پس از آئین من كه همان آئین پاك و بى آلایش ابراهیم است پیروى نمائید زیرا او "حنیف" بود یعنى از ادیان باطل، متمایل به حق شده بود و در دستورات او حتى در مورد غذاهاى پاك یك حكم انحرافى و تحریم بى دلیل وجود نداشت.

او هرگز از مشركان نبود و این كه مشركان عرب خود را بر آئین او مى ‏دانند كاملاً بى معنى است، "بت پرست" كجا و "بت‏شكن" كجا؟

قابل توجه این كه در قرآن كراراً روى این جمله تكیه شده است كه ابراهیم از مشركان نبود. (تعبیر وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِینَ در سوره آل عمران 67- 95 و انعام 161 و نحل 124 و بقره 135 دیده مى ‏شود.)

زیرا بت پرستان جاهلیت مدعى بودند كه بر آئین ابراهیم هستند و آن قدر در این ادعا پیش رفته بودند كه دیگران، آنها را "حنفا" (پیروان ابراهیم)! معرفى مى‏ كردند، لذا قرآن مكرر این موضوع را نفى مى‏ كند.

 

بحث لغوی:

1ـ «الطَّعامِ» به چیزى گفته مى ‏شود كه به ذائقه‏ى انسان طعم دارد و كلمه‏ى «حِلًّا» در برابر «عقد»، به معناى آزادى و رهایى است.

2ـ «حنیف» كسى است كه از گمراهى فاصله گرفته و به هدایت و راه راست، روى آورده است. (حنیفا: حنیف: مایل به حق، جنیف: مایل به باطل. مراد از آن در اینجا موحد است.)

3ـ حل: (بكسر اول) حلال. اصل كلمه به فتح اول به معنى باز كردن است.

منابع:

تفسیر عیّاشى، ج 1

تفسیر نور، ج 2

تفسیر احسن الحدیث، ج 2

تفسیر نمونه، ج 3

- نظرات (0)

تفسیری که صرفاً روایی نیست

طبری در موارد متعدد از روش تفسیر قرآن با قرآن برای تبیین آیات بهره جسته است؛

مثلاً برای تفسیر آیه 7 سوره بقره، از آیه 23 سوره جاثیه استفاده کرده است. 

همین طور طبری در بحث از تأویل قرآن و وجوه مختلف آن، بعد از ذکر آیات دالِّ بر تحریض به تفکر در قرآن و فهم کلام خداوند، تأویلات قرآن را به دو دسته تقسیم می‌کند؛ بخشی از تأویلات قرآن را جز از طریق تأمل در احادیث نبوی نمی‌توان به دست آورد.

بخشی دیگر در حیطه علم خداوند است، همچون زمان نزول عیسی بن مریم پیش از قیامت و نفخ صور و زمان قیامت.

تفسیر طبری  

تفسیر طبری، یکی از قدیمی ترین و جامع ترین تفسیرهای عربی روائی قرآن در قرن سوم هجری در بین مسلمانان است.

این تفسیر اگر چه عنوانش در خود کتاب ذکر نشده ولی طبری در کتاب دیگرش (تاریخ طبری) آن را «جامع البیان عن تاویل القرآن» نامیده است. البته این تفسیر صرفاً تفسیر روائی نیست، زیرا در آن به مباحث و مسائل کلامی توجه شده و نظرات مولّف در نقل احادیثی دال بر موضع کلامی اش، بیان شده است مانند آیه 172 سوره اعراف.

 

معرفی اجمالی نویسنده

ابو جعفر محمد بن جرید بن یزید طبری، محدث و فقیه، مفسر و مورخ قرن سوم بود که در اوایل سال 225 هـ ق، در آمل که آن زمان از توابع طبرستان بود، به دنیا آمد.

در نوجوانی، علوم مختلفی را از علمای عراق و شام و مصر آموخت و بعد در بغداد ساکن شد و تا زمان وفاتش نیز آنجا بود.

طبری درعلوم بسیاری تبحر پیدا کرد و حافظ و عارف به قرآن و معانی و احکام شد. اطلاعات او راجع به صحابه و تابعین و زمان های بعد از آن، زیاد و در مسائل راجع به ایام و اخبار مردم، آگاهی کامل داشت. از همین رو، کتابی به نام «تاریخ طبری» دارد.

زهد و ورع و خشوع و کثرت تألیفات و نوشته هایش، او را بسیار مشهور ساخت. لذا کتاب تفسیر قرآن او که به نام «جامع البیان عن تأویل القرآن» است به تفسیر طبری شهرت پیدا کرد.

طبری بر مذهب اهل تسنن بود ولی چون در گفته هایش، حقایقی را توضیح داده برخی به او اتهام شیعه می زدند. از همین جهت بعد از وفاتش، از ترس مردم عوام، او را شبانه دفن کردند.

وی در سال 310 هجری قمری در سن 86 سالگی در بغداد از دنیا رفت.

ساختار و تقسیم بندی کتاب

این کتاب، با خطبه و مقدمه ای شروع و بعد از مطالبی در باب بلاغت و اعجاز و فصاحت سخن می گوید سپس به روایت های ناظر بهنزول قرآن که بر هفت وجه آمده و به ایراداتی در این باب، جواب گفته است.

در این کتاب، راجع به تأویل قرآن صحبت شده و تأویل مطلوب و مقبول قرآن را تنها منوط به وجود نصی از پیغمبر می داند و این تأویلات قرآن به دو دسته تقسیم شده، بخشی از تأویلات از طریق تامل در احادیث نبوی و دسترسی به نصی از پیغمبر و بخشی دیگر در حیطه علم خداوند، مثل زمان نزول عیسی بن مریم، نفخ صور، و زمان قیامت.

این تفسیر، ابتدا آیه یا آیاتی را با عنوان «القول فی تاویل قوله تعالی» آورده و غالباً با جمله «یقول الله جل تناوه» سخن را شروع کرده بعد با اقوال صحابه و تابعین و تابعین تابعین، آیات را تفسیر و بررسی و در آخر، یا قول مرجح را قبول و یا با استدلال در رد اقوال گوناگون، نظر خودش را بیان کرده است.

مولف در موارد متعدد از روش تفسیر قرآن با قرآن برای تبیین آیات استفاده نموده است. او از اختلاف قرائات نیز سخن گوید.

طبری در این تفسیر، در رد کسانی که می گویند در قرآن چیزهایی است غیر کلام عربی و تفسیر اسماء قرآن و شعر و غیر آن، مطالبی آورده است و نیز ذکر فضائل اهل بیت، در آن به چشم می خورد.

این تفسیر عمدتاً با ذکر سلسله سند کامل هر حدیث و روات حدیث، تدوین شده است و به صحت و نقد سند، چندان اعتنایی ندارد و احادیثی را اگر چه با عقل سازگار نبوده، نقل کرده است. از همین رو، احادیث ضعیف السند و اسرائیلیات در این تفسیر فراوان است. به همین جهت بعضی بر او خرده گرفته و انتقادهایی شده است.

 

ترجمه فارسی تفسیر طبری

تفسیر محمّد بن جریر طبری از قرآن مجید در زمان سلطنت منصور بن نوح بن نصر بن احمد بن اسمعیل سامانی، در نیمه دوم قرن چهارم هجری، به وسیله علما و فقهای ماوراء النّهر از عربی به فارسی ترجمه شده ‌است.

در مورد نوع نگارش و ترجمه ی آن به فارسی نیز باید خاطر نشان کرد شیوه نگارش آنان نیز پر معنا بوده، زیرا برخلاف آنچه اکنون در متن چاپی دیده می ‌شود، ظاهراً مترجمان هیچ گاه ترجمه قرآن را جدا از متن قرآن نقل نمی‌ کرده‌اند، بلکه زیر هر یک از واژگان قرآن، معادل آن را می ‌نهاده‌اند. این شیوه، بی‌ تردید رایج ترین شیوه ترجمه طی هزار سال بوده است.

املا تفسیر طبری

به نظر می ‌رسد که طبری تفسیر خود را بر دو طبقه از شاگردان املا کرده باشد. به گفته ابوبکر بن کامل، مشهورترین شاگرد طبری، (متوفی 350) طبری تفسیر خود را در 270 بر شاگردانش قرائت کرده؛ اما ابوبکر بن بَالَوَیْه، دیگر شاگرد وی، گفته است که طبری تفسیر خود را از 283 تا 290 بر ما املا کرد.

مصادر تفسیر طبری

تفسیر طبری از تفاسیر قبل خود مانند تفسیر ابن عباس و سعید بن جبیر و حسن بصری و عکرمه و ضحاک بن مزاحم و عبدالله بن مسعود و تفسیر ابن جریح و مقاتل بن حیان، قتادة بن دعامه، استفاده کرده است.

همچنین روایت یونس بن بکیر در اختیار طبری بوده که از مصادر مهم آن در این تفسیر، به خصوص در بخش های مربوط به داستان آفرینش، استفاده شده است و در مأخذ تاریخی و سیره و اخبار، از نوشته های محمد بن سائب کلبی و فرزندش هشام و محمد بن عمر واقدی، أخذ کرده است.

 

تفسیر طبری در دیدگاه دیگران

این تفسیر مورد توجه علمای بعد از طبری قرار گرفت. ابن ندیم، آن را کتابی خواند که بهتر از آن نوشته نشده است.

ابوحامد احمد اسفراینی فقیه می گوید: اگر کسی برای دستیابی به این کتاب، تا چین سفر کند، کار چندان بزرگی نکرده است.

ابن یتمیه حنبلی مسلک: تفسیر طبری را باید از صحیح ترین تفاسیر بدانیم.

این تفسیر تاثیر زیادی بر مفسران بعد از خود گذاشت و غالب مفسران در تفسیر آیات، به نظر او اشاره کرده اند، از جمله: علی بن احمد واحدی (متوفی 468)، عالمان اندلسی، شیخ طوسی، محمد بن احمد قرطبی (متوفی 671)، ابوبکر محمد بن عبدالله ابن عربی مالکی (متوفی 543).

هر چند که باید بگوئیم که شیخ طوسی در مقدمه تفسیرش، به افراط طبری در تفصیل مطالب اشاره کرده و آن را نقص کار او می داند ولی مکرراً در تفسیر خود، از آراء طبری بهره برده است.

 

چاپ و انتشار کتاب

از این تفسیر، نسخه های خطی متعدد به ویژه در کتابخانه های ترکیه مانند «ایاصوفیه و نور عثمانیه» موجود است.

اولین چاپ آن در سال 1321/1903 م در قاهره بود. دارالکتب العلمیه، در 12 جلد متن کامل تفسیر را چاپ کرد.

محمد حسن محمد حسن اسماعیل، آراء فقهی طبری در این تفسیر را با عنوان «الاحکام الفقهیه الامام ابطری» در بیروت چاپ کرد.

بخش هایی از این تفسر به قلم "محمد باقر خالصی" به فارسی ترجمه شده است. قسمتی از آن به قلم "جان کوپر" در 1987 م در آکسفورد به انگلیسی ترجمه شده است.

قسمتی از این تفسیر به قلم "پیرگوده" در 1983 م در پاریس به فرانسه ترجمه شده است.

از تفسیر طبری، نیز گزیده هایی با نام های مختلف، در دست می باشد.

- نظرات (0)

پیش بینی حضرت زهرا(علیهاالسلام) درباره اوضاع کنونی مسلمانان

«یَهْدی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدیهِمْ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقیمٍ: خدا هرکه را از خشنودی او پیروی کند، به وسیله آن [کتاب] به راه های سلامت رهنمون می شود، و به توفیق خویش، آنان را از تاریکی ها به سوی روشنایی بیرون می برد و به راهی راست هدایتشان می کند.» [المائدة: 16]

مسئولیت رهایی از این ظلمت ها به پاک ترین انسان های عالم داده شده است تا با پیروی از دستورات آنان، بتوان به خوبی هرچه تمام تر، این راه پرفراز و نشیب را پیمود و به قله سعادت نائل شد چنانچه حضرت زهرا سلام الله علیها در خطبه فدکیه به این حقیقت اشاره و می فرماید:

«فَاَنارَ اللَّهُ بِاَبی‏مُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ و الِهِ ظُلَمَها، وَ کَشَفَ عَنِ الْقُلُوبِ بُهَمَها، وَ جَلى عَنِ الْاَبْصارِ غُمَمَها، وَ قامَ فِی النَّاسِ بِالْهِدایَةِ، فَاَنْقَذَهُمْ مِنَ الْغِوایَةِ، وَ بَصَّرَهُمْ مِنَ الْعِمایَةِ، وَ هَداهُمْ اِلَى الدّینِ الْقَویمِ، وَ دَعاهُمْ اِلَى الطَّریقِ الْمُسْتَقیمِ: پس خداى بزرگ به وسیله پدرم محمد صلى اللَّه علیه و آله تاریکى ‏هاى آن را روشن، و مشکلات قلب ها را برطرف، و موانع رویت دیده ‏ها را از میان برداشت، و با هدایت در میان مردم قیام کرده و آنان را از گمراهى رهانید، و بینایشان کرده و ایشان را به دین استوار و محکم رهنمون شده و به راه راست دعوت نمود.»

«خطبه فدکیه» از جمله خطبه های گرانقدر و ارزشمند حضرت زهرا سلام الله علیها است که با استناد به آیات متعددی از قرآن کریم بخشی از اسرار این کتاب آسمانی را برای جویندگان راه سعادت معرفی کرده است و در طول تاریخ انسان های بسیاری با مطالعه این خطبه نورانی راه هدایت را پیموده و از ظلمت گمراهی نجات پیدا کرده اند.

خطبه ای که در آن به خوبی هر چه تمام تر به نقش مهم و بی نظیر قرآن مجید برای سعادت فرد و جامعه اشاره شده است و به حق می توان از آن به عنوان یک دوره جامع قرآن شناسی نام برد که در آن به مهم ترین اسرار خوشبختی و شقاوت و بدبختی انسان ها، در زندگی فردی و اجتماعی، دنیوی و اخروی اشاره شده است که در این نوشتار قصد داریم به اسرار خوشبختی و شقاوت را از دیدگاه بانوی یگانه اسلام پیرامون این نسخه رستگاری تبیین کنیم.

مهم ترین راز موفقیت

حضرت در فرازهای ابتدایی این سخنرانی باشکوه، به یکی از امتیازات جوامعی که قرآن مجید را سرلوحه امور خود قرار می دهند می پردازند و پیشرفت در علوم مادی و معنوی را از نتایج مهم پیروی از دستورات طلایی قرآن مجید معرفی می کنند تا مرحله ای که تمام جهانیان به جامعه ای که متمسک به توصیه های طلایی قرآن می شود، غبطه می خوردند:

«و النُّورُ السَّاطِعُ وَ الضِّیاءُ اللاَّمِعُ، بَیِّنَةً بَصائِرُهُ، مُنْکَشِفَةً سَرائِرُهُ، مُنْجَلِیَةً ظَواهِرُهُ، مُغْتَبِطَةً بِهِ اَشْیاعُهُ: و آن کتاب گویاى الهى و قرآن راستگو و نور فروزان و شعاع درخشان است، که بیان و حجّت هاى آن روشن، اسرار باطنى آن آشکار، ظواهر آن جلوه‏گر مى ‏باشد، پیروان آن مورد غبطه جهانیان بوده.»

همچنین از دیگر نتایج منحصر به فرد عمل به فرامین الهی، نائل شدن به مقام رضوان الهی است که در آیات الهی از آن به نعمتی بزرگ و بی نظیر یاد شده است:

«وَعَدَ اللَّهُ الْمُوْمِنینَ وَ الْمُوْمِناتِ جَنَّاتٍ تَجْری مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدینَ فیها وَ مَساکِنَ طَیِّبَةً فی‏ جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوانٌ مِنَ اللَّهِ أَکْبَرُ ذلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظیمُ

خداوند به مردان و زنان با ایمان باغ هایی وعده داده است که از زیر [درختان] آن نهرها جاری است. در آن جاودانه خواهند بود، و [نیز] سراهایی پاکیزه در بهشت های جاودان [به آنان وعده داده است] و خشنودی خدا بزرگتر است. این است همان کامیابی بزرگ.» [التوبة: 72]

و در سخنرانی بانوی گرامی اسلام نیز رمز بدست آوردن این خشنودی، تبعیت و گوش فرا دادن به دستورات و توصیه های خداوند در قرآن مجید بیان شده است:

«قائِدٌ إِلَى الرِّضْوانِ اتِّباعُهُ، مُوَدٍّ إِلَى النَّجاةِ اسْتِماعُهُ، بِهِ تُنالُ حُجَجُ اللَّهِ الْمُنَوَّرَةُ، وَعَزائِمُهُ المُفَسَّرَةُ، وَمَحارِمُهُ الْمُحَذَّرَةُ، وَبَیِّناتُهُ الْجالِیَةُ، وَبَراهِینُهُ الْكافِیَةُ، وَفَضائِلُهُ الْمَنْدُوبَةُ، ورُخَصُهُ الْمَوْهُوبَةُ، وَشَرائِعُهُ الْمَكْتُوبَةُ.

همان قرآن كه پیروى از آن انسان را به خشنودى [پروردگار] رهبرى مى‏ نماید، و گوش فرا دادن به آن سبب نجات مى‏ گردد، و به واسطه آن مى‏ توان به حجّت هاى نورانى‏ خدا، و احكام واجب تفسیر شده و محرّمات منع شده خدا، و دلیل هاى روشن، و برهان هاى كافى او، و فضیلت هاى مستحبّ و رُخصت هایى كه خداوند براى شما جایز دانسته است [مباحات‏]، و احكام مكتوب و واجب خدا، دست یافت.»

مهم ترین اسرار شقاوت و شکست

بانوی گرامی اسلام در فرازهای پایانی سخنرانی خود به برخی از دلائل شکست مسلمانان در طول تاریخ اشاره می کند، دلائلی که تا زمان پیروی از آنان، نسیم موفقیت و پیروزی بر جوامع مسلمان وزیده نخواهد شد که از جمله مهم ترین آن دلائل می توان به بی توجهی و مهجور بودن قرآن مجید در جوامع مسلمان نام برد که حضرت از آن به عنوان یکی از دلائل شکست و عدم پیشرفت یاد می کند و می فرماید:

«و قالت: مَعاشِرَ الْمُسْلِمینَ الْمُسْرِعَةِ اِلى قیلِ الْباطِلِ، الْمُغْضِیَةِ عَلَى الْفِعْلِ الْقَبیحِ الْخاسِرِ، اَفَلا تَتَدَبَّرُونَ الْقُرْانَ اَمْ‏عَلی قُلُوبٍ اَقْفالُها، کَلاَّ بَلْ رانَ عَلى قُلُوبِکُمْ ما اَسَأْتُمْ مِنْ اَعْمالِکُمْ، فَاَخَذَ بِسَمْعِکُمْ وَ اَبْصارِکُمْ، وَ لَبِئْسَ ما تَأَوَّلْتُمْ، وَ ساءَ ما بِهِ اَشَرْتُمْ، وَ شَرَّ ما مِنْهُ اِعْتَضْتُمْ، لَتَجِدَنَّ وَ اللَّهِ مَحْمِلَهُ ثَقیلاً، وَ غِبَّهُ وَ بیلاً، اِذا کُشِفَ لَکُمُ الْغِطاءُ، وَ بانَ ما وَرائَهُ الضَّرَّاءُ، وَ بَدا لَکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ ما لَمْ تَکُونُوا تَحْتَسِبُونَ، وَ خَسِرَ هُنالِکَ الْمُبْطِلُونَ:

آن گاه حضرت فاطمه علیها السلام رو به مردم کرده و فرمود: اى مسلمانان! که براى شنیدن حرف هاى بیهوده شتابان بوده، و کردار زشت را نادیده می گیرید، آیا در قرآن نمى‏ اندیشید، یا بر دل ها مهر زده شده است، نه چنین است بلکه اعمال زشتتان بر دل هایتان تیرگى آورده، و گوش ها و چشمانتان را فرا گرفته، و بسیار بد آیات قرآن را تأویل کرده، و بد راهى را به او نشان داده، و با بد چیزى معاوضه نمودید، به خدا سوگند تحمّل این بار برایتان سنگین، و عاقبتش پر از وزر و وبال است، آنگاه که پرده‏ ها کنار رود و زیان هاى آن روشن گردد، و آنچه را که حساب نمى ‏کردید و براى شما آشکار گردد، آنجاست که اهل باطل زیانکار گردند».

- نظرات (0)

بیایید بهترین‏ها را انفاق كنیم

- نظرات (0)

خانه ای که مایه ی هدایت مردم شد

- نظرات (0)

خنده بر هر دردی درمان نیست

اسلام به عنوان دین خاتم و برتر، بر آن است تا ضمن تبیین حقایق هستی و فلسفه آن، اصولی را به عنوان جهان ‌بینی در اختیار انسان قرار دهد که سبک زندگی درست و راستین نامیده می‌شود.

سبک زندگی اسلامی، مبتنی بر این هستی‌ شناسی و جهان‌بینی، هرگز بر آن نیست تا اراده انسانی را از او سلب کند و یا بر خلاف فطرت و طبیعت انسانی او را به امری وادار سازد که می‌ تواند در روند تکاملی او خدشه و خللی ایجاد کند. از این ‌رو مبتنی بر فطرت و طبیعت آدمی، سبک زندگی اسلامی را شکل داده است. (روم، آیه 30)

مدیریت و مهار عواطف در چارچوب فلسفه زندگی

خداوند به صراحت در این آیه می‌ فرماید: وَأَنَّهُ هُوَ أَضْحَكَ وَأَبْكَى؛ و هم اوست که می ‌خنداند و می‌ گریاند.

هر امر طبیعی و فطری می ‌بایست در چارچوب اهداف و فلسفه اصلی و غایی آفرینش از جمله آفرینش انسان به کار گرفته شود؛ چراکه غایت و فلسفه آفرینش انسان، به عهده گرفتن مسئولیتخلافت الهی پس از تحقق صفات خداوندی است.

دستیابی به این مقام تنها با شناخت حقایق و اجرای برنامه ‌هایی از سوی انسان امکان ‌پذیر است که از آن به سبک زندگی اسلامی و صراط مستقیم یاد می ‌شود.

اینکه در عرف از خنده و گریه، امر و نهی می‌شود و مثلاً می‌گویند: مخند! یا گریه کن! خود بیانگر این معناست که مهار خنده و مدیریت آن در دست انسان است.

پس با آنکه خنده و گریه به شکل امر غیر اختیاری و متأثر از عوامل درونی و بیرونی ایجاد هیجانات است، اما این‌گونه نیست که به ‌طور کامل خنده و گریه و دیگر هیجانات عاطفی و احساسی قابلیت مدیریت و مهار نباشد، وگرنه امر و نهی به آن تعلق نمی ‌گرفت.

خداوند نیز در آیه 82 سوره توبه به منافقان فرمان می‌ دهد:

فَلْیَضْحَكُواْ قَلِیلاً وَلْیَبْكُواْ كَثِیرًا؛ کم بخندید و بسیار بگریید. این امر و نهی نیز خود بهترین گواه بر امکان مدیریت و مهار هیجانات عاطفی و احساسی است.

خنده، سرّ الهی

در تفسیر فی ظلال القرآن آمده که خنده اسراری از اسرار تکوینی خداوند است که ما چگونگی آنها را نمی ‌دانیم.

همچنین عواملی که ایجاد خنده و گریه در انسان می ‌کند در شعور او ثبت نمی ‌شود، زیرا عواملی که امروز باعث خنده ما می‌ شود، شاید فردا باعث گریه ما شود. و این دو حالت در ذات انسان می ‌باشند و کاملاً غیر قابل شناخت هستند. (سید قطب، فی‌ظلال القرآن)

 

تعجب، عامل خنده‌ های طبیعی

پیامبر(صلی الله و علیه وآه) می ‌فرماید: از خندیدن بی ‌تعجب و بی‌ جا یا راه رفتن و سخن گفتن بی‌ ادبانه بپرهیزید. (بحارالأنوار؛ ج75، ص8، ح63)

از این حدیث به دست می ‌آید که تعجب، از مهم‌ترین عوامل طبیعی خنده در انسان است؛ به این معنا که انسان وقتی در برابر امری قرار می ‌گیرد که انتظار آن را نداشته باشد، حالت تعجب در او شکل می‌گیرد و همین عاملی است که انسان را به خنده وا می ‌دارد.

از این‌ رو پیامبر(صلی الله و علیه وآله) می ‌فرماید که تنها در شرایط تعجب، خنده، امری طبیعی است و بیرون از این حالت، خنده، رفتاری نادرست است. ازنظر پیامبر(صلی الله و علیه وآله) خنده جدا از حالت تعجب همانند سخن گفتن، دور از ادب است.

امام حسن عسکری(علیه السلام) نیز براساس همین طبیعت و عامل اصلی خنده می ‌فرماید: خنده‌ای که از روی تعجب نباشد نشانه نادانیاست. (تحف‌العقول، ح487- منتخب میزان الحکمه، ص120)

خنده عاقلانه و خنده سفیهانه

از سخنان معصومان(علیهم السلام) این معنا به دست آمده که خنده باتوجه به عوامل ایجادی آن می ‌تواند دو گونه باشد:

1- خنده با تعجب که خردمندانه و طبیعی و فطری است؛ 2- خنده بی‌ تعجب که سفیهانه است.

در قرآن بارها از خنده‌هایی که مبتنی بر تعجب بوده گزارش‌هایی آمده است. از جمله این خنده‌ها می‌توان به خنده حضرت سلیمان (علیه السلام) پس از شنیدن سخن شگفت‌ آور ملکه مورچگان و نیز خنده ساره (سلام الله علیها) پس از شنیدن خبر بچه‌ دار شدن اشاره کرد.

 

خنده مودبانه

اما نوعی از خنده است که می‌ توان آن را خنده با ادبانه تعبیر کرد. این خنده همان لبخند و به تعبیر قرآنی تبسم است.

در روایات آمده که پیامبر (صلی الله و علیه وآله) همواره لبخند و تبسم بر لب داشت و هرگز با صدا نمی‌ خندید که همان ضحک باشد.

امام علی (علیه السلام) نیز تبسم و لبخند را بهترین نوع خنده دانسته و می ‌فرماید: بهترین خنده، تبسم است. (غررالحکم و درر الکلم، ح4964)

دل مردگی ناشی از خنده

باید گفت که از نظر اسلام، خنده‌ای که برخاسته از تعجب نباشد، عامل دلمردگی است. پس اینکه برخی می‌گویند که خنده بر هر دردی درمان است،سخنی ناروا و بی‌ پایه است؛ زیرا اگر خنده دارای عامل طبیعی چون تعجب نباشد و شخص بیهوده و بی‌ عامل تعجب بخندد، نه ‌تنها این خنده‌ها درمانگر نخواهد بود، بلکه موجب دل مردگی و افسردگی شخص خواهد شد.

امام صادق (علیه السلام) زیادی خنده را موجب دل مردگی دانسته و می‌فرماید: خنده بسیار، دل را می‌میراند. (کافی، ج2، ص664) چرا که عامل طبیعی خنده مانند تعجب کم اتفاق می ‌افتد و این‌ گونه نیست که انسان خردمند هر دم با امری شگفت‌ آور مواجه شود که انتظار آن را نداشته است. البته انسان سفیه و بی‌ خرد، این‌ گونه است و موجبات تعجب در او بسیار است، پس می‌ توان گفت که خنده زیاد نشانه سفاهت شخص است و از طرفی موجب غفلت او از خداوند و آخرت می‌ شود و لذا به شدت مذموم است.

پیامبر (صلی الله و علیه وآله) ضمن دسته‌ بندی خنده ‌ها به خنده خدا پسندانه و غیر خدا پسندانه می ‌فرماید: خنده دو قسم است؛ خنده‌ای که خدا آن را دوست دارد؛ و خنده‌ای که خدا آن را دشمن دارد؛ اما خنده‌ای که خدا آن را دوست دارد، آن است که مرد به روی برادر خویش از شوق دیدار وی لبخند زند؛ اما خنده‌ای که خدای والا آن را دشمن دارد آن است که مرد، سخن خشن و ناروا گوید که بخندد یا بخنداند پس به سبب آن در جهنم سرنگون شود. (نهج‌الفصاحه، ح1892)

 

نکته آخر:

خنده‌های استهزایی و بیهوده و مانند آن ریشه در غفلت آدمی دارد. از این‌ رو در آیات قرآنی از این‌گونه رفتار به دور از عقلانیت پرهیز داده شده و آن را رفتاری سفیهانه می ‌داند. (نجم، آیات 59 تا 61)

- نظرات (0)

فرمایش پیامبر صلی الله علیه و آله در ارزش اشک چشم!

- نظرات (0)